Qeyri-qanuni: Sifət və zərf. [ər.] Qanunsuz, qanundan kənar, qanundan xaric, qanuna zidd olan hərəkət, vəziyyət və ya şəxsə aiddir. Bu termin, müəyyən bir hüquqi sistemin qaydalarına, norma və prinsiplərinə uyğun gəlməyən hər hansı bir fəaliyyəti, davranışı və ya vəziyyəti ifadə edir. Qeyri-qanuni əməllər cəzalandırılır və hüquqi nəticələr doğurur.
Daha dəqiq desək, "qeyri-qanuni" sözü, hər hansı bir qanunun, qaydanın və ya əmrin açıq şəkildə pozulmasını göstərir. Bu pozuntu istənilən səviyyədə, məsələn, milli, regional və ya yerli səviyyədə mövcud olan qanunvericiliyə aid ola bilər. Qeyri-qanuni əməl həm də qanunun ruhuna zidd olan, ancaq mətnən birbaşa qadağan olunmayan hərəkətləri də əhatə edə bilər. Məsələn, bir əməlin etik olaraq yanlış olsa da, əgər o, qanunla qadağan olunmayıbsa, qeyri-qanuni sayılmayacaq.
Qeyri-qanuni anlayışı yalnız hüquqi kontekstdə deyil, həmçinin daha geniş mənada, məsələn, bir təşkilatın daxili qaydalarının pozulması kimi hallarda da istifadə oluna bilər. Belə ki, bir şirkətin daxili qaydalarını pozaraq iş yerində qeyri-qanuni davranışda bulunmaq olar. Bu mənada, "qeyri-qanuni" sözü konkret bir qayda və ya qanun sisteminə istinad edilmədən daha geniş bir mənada istifadə olunur.
Maraqlı bir məqam odur ki, "qeyri-qanuni"nin mənası tarix boyu və müxtəlif mədəniyyətlərdə dəyişə bilər. Çünki qanunlar və hüquqi sistemlər zamanla və coğrafi yerə görə dəyişir. Bir əməlin bir ölkədə qeyri-qanuni olması, başqa bir ölkədə qanuni ola bilər. Bu səbəbdən, "qeyri-qanuni" anlayışına yanaşarkən, konkret kontekst və müvafiq hüquqi sistem nəzərə alınmalıdır.
Nümunələr: Qeyri-qanuni ticarət, qeyri-qanuni miqrasiya, qeyri-qanuni silah daşıma, qeyri-qanuni meşə təsərrüfatı, qeyri-qanuni qumar oyunları, qeyri-qanuni olaraq hərəkət etmək.