Qeyri-qanunilik: Qanunlara və ya qanunvericiliyə uyğun gəlməyən hərəkət, vəziyyət və ya hal. Qanunla müəyyən edilmiş norma və qaydaların pozulması deməkdir. Bu, sadəcə qanunun pozulması deyil, həm də sosial nizamın, ədalətin və ictimai maraqların pozulmasına gətirib çıxaran bir hadisədir. Qeyri-qanuniliyin səbəbləri müxtəlif ola bilər: qanunların özünün qeyri-kamilliyi, insanların qanunlara məhəl qoymaması, qanunun tətbiqinin zəifliyi və ya qərəzli olması, cəzasızlıq hissi və s.
Qeyri-qanunilik müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər: cinayət əməlləri (qətl, oğurluq, soyğunçuluq və s.), inzibati xətalar (trafik qaydalarının pozulması, vergi ödəməmək və s.), mülki hüququn pozulması (əmlak hüquqlarının pozulması, müqavilənin pozulması və s.). Hər bir halda, qeyri-qanunilik cəmiyyətə müəyyən dərəcədə ziyan vurur və sosial sabitliyi pozur. Qeyri-qanuniliklə mübarizənin əsas vasitələri hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyəti, qanunların təkmilləşdirilməsi və cəmiyyətdə hüquqi mədəniyyətin artırılmasıdır.
Maraqlı bir məqam odur ki, bir hərəkətin qeyri-qanuniliyi müəyyən bir zamanda və məkanda qəbul edilmiş qanunlara əsaslanır. Tarix boyu, müxtəlif dövrlərdə və fərqli mədəniyyətlərdə eyni hərəkət qanuni və ya qeyri-qanuni hesab edilə bilər. Məsələn, bir vaxtlar köləlik qanuni sayılırdı, halbuki bu gün əksər ölkələrdə ağır bir cinayətdir. Beləliklə, qeyri-qanuniliyin tərifi nisbidir və hər zaman kontekstə bağlıdır.
Qeyri-qanuniliyin əhatə dairəsi genişdir və sadəcə cinayətlərlə məhdudlaşmır. Bəzən qanunlar öz məqsədinə çatmaqda qeyri-kafi olur və bu da qeyri-qanuniliyin əmələ gəlməsinə şərait yaradır. Ona görə də, qeyri-qanuniliklə mübarizə yalnız repressiv tədbirlərlə deyil, həm də profilaktik tədbirlərlə, ədalətli qanunvericilik və effektiv hüquq tətbiqi ilə həyata keçirilməlidir. Cəmiyyətdə ədalət hissinin möhkəmləndirilməsi də qeyri-qanuniliyin qarşısının alınması üçün vacibdir.