Qeyz (ərəbcədən) – Güclü, alovlu, partlayıcı bir qəzəb və hiddət hissidir. Sadəcə “qəzəb”dən fərqli olaraq, qeyz daha dərin, daha intensiv və bəzən nəzarətsiz bir hissi təmsil edir. Bu, daxili bir alov kimi insanı bürüyür, hərəkətlərə və sözlərə təsir edir, hətta bədən reaksiyalarına səbəb olur (məsələn, ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, əllərin titrəməsi). Qeyz, daxili bir təzyiq kimi hiss olunur və əgər nəzarət altına alınmazsa, təcavüzkar və dağıdıcı davranışlara səbəb ola bilər.
Koroğlu dastanında istifadə olunan “qeyz” sözü, Koroğlunun qəhrəmanlığını və ədalətə olan həssaslığını vurğulamaq üçün seçilmişdir. Onun düşmənlərinə qarşı duyduğu qeyz, ədalətin bərpası üçün güc və qətiyyət mənbəyi kimi təsvir edilir. Bu, sadəcə bir əsəbin ifadəsi deyil, haqsızlığa qarşı açıq bir üsyan, ədalət mübarizəsinin enerjisidir.
“Qeyzə gəlmək” və ya “qeyzi tutmaq” ifadələri, bir insanın birdən-birə, güclü bir hiddət və qəzəb hissi ilə tutulmasını ifadə edir. Bu, kontrolun itirilməsi ilə müşayiət oluna bilər və həm sözlərdə, həm də əməllərdə özünü göstərə bilər. Bu hissin intensivliyi və təsiri, qəzəbin adi ifadələrindən xeyli fərqlənir.
Ümumiyyətlə, “qeyz” sözü, qəzəbin ən intensiv və bəzən qorxulu təzahürünü əks etdirən, dərin psixoloji və ədəbi bir çalar daşıyan bir sözdür. Onun ədəbiyyatda və xüsusilə də Koroğlu dastanında istifadəsi, bu sözün gücünü və ifadə qüdrətini daha da aydın şəkildə ortaya qoyur.