Qələndər (fars. قلندر) sözü, Azərbaycan dilində əsasən Şərq mədəniyyətinin təsiri ilə formalaşmış bir termin olub, çoxşaxəli bir mənaya malikdir. Sadəcə "dünyadan əl çəkib sərsəri həyat keçirən dərviş" tərifi onun zəngin mənasını tam əks etdirmir.
Qələndər, dini təsəvvüflərin təsiri altında, dünyəvi varlığın keçiciliyini dərk edərək, maddi nemətlərdən imtina edən, ruhani kamillik axtarışında olan bir şəxsiyyətdir. O, yalnız sərsəri həyat tərzi sürən bir dərviş deyil, həm də həqiqətə doğru filosofik bir axtarış aparan, özünəməxsus düşüncə və həyat fəlsəfəsinə malik bir insandır. Onların həyat tərzi, çox vaxt qəribə və cəmiyyətin qəbul etdiyi normalardan kənarda olsa da, özündə dərin bir ruhani məna daşıyırdı.
Qələndərlər, şərq ədəbiyyatında, xüsusilə də aşıq şeirlərində, bəzən müdrik, bəzən də əyləncəli, amma həmişə sərbəst düşüncəli və cəsarətli obrazlar kimi təsvir olunurlar. Onların fəlsəfi düşüncələri, sərsəri həyat tərzləri ilə birləşərək, onları klassik dərviş təsəvvüründən fərqləndirən xüsusiyyətlərə malik edir. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında da qələndər obrazı bəzən istifadə olunur, lakin onun klassik anlamından fərqli olaraq, daha çox müasir kontekstdə təsvir olunur.
Qısacası, qələndər sadəcə bir dərviş deyil, dünyəvi həyatdan imtina edərək, həqiqət axtarışında olan, özünəməxsus bir fəlsəfəyə malik, sərbəst düşüncəli və ruhani bir şəxsiyyətdir. Onun həyat tərzi və düşüncələri, Şərq mədəniyyətinin zənginliyinə və müxtəlifliyininə parlaq bir nümunədir.