Qəlsəmə (gill): Zoologiya terminidir. Su mühitində yaşayan heyvanların, xüsusilə də balıqların, xərçəngkimilərin, molyuskların və digər su orqanizmlərinin sudan oksigen udmaq üçün istifadə etdikləri xarici tənəffüs orqanıdır. Qəlsəmələr, incə, çoxsaylı damarlarla zəngin, nazik divarlı qırışlardan və ya lövhəciklərdən təşkil olunmuşdur. Bu quruluş su ilə qanın arasında qaz mübadiləsinin səmərəli şəkildə aparılmasını təmin edir. Su qəlsəmələrin üzərindən keçərkən, onda həll olmuş oksigen qana keçir, qandakı karbon qazı isə suya buraxılır.
Qəlsəmələrin quruluşu və yerləşməsi müxtəlif su heyvanlarında fərqlidir. Məsələn, balıqlarda qəlsəmələr xüsusi qəlsəmə boşluğunda yerləşir və gill örtükləri ilə örtülür. Xərçəngkimilərdə isə qəlsəmələr bədənin yanlarında və ya ayaqlarında yerləşə bilər. Molyusklarda isə qəlsəmələr mantiyanın daxilində yerləşən lövhəciklər şəklində olur. Hər bir qrupun özünəməxsus qəlsəmə strukturu onun həyat tərzi və su mühitinə uyğunlaşması ilə sıx bağlıdır.
Qəlsəmələrin effektiv işləməsi üçün suyun daima axını vacibdir. Balıqlar suyun qəlsəmələrdən keçməsini ağızlarını açıb bağlamaq və ya xüsusi qapaqcıqların hərəkəti ilə təmin edirlər. Digər su orqanizmlərində isə suyun hərəkəti digər mexanizmlərlə tənzimlənir. Qəlsəmələrin zədələnməsi və ya çirklənməsi su heyvanlarının tənəffüsünün pozulmasına və hətta ölümünə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən də suyun keyfiyyəti qəlsəməli canlıların sağlamlığı üçün olduqca vacibdir.
Qəlsəmələrin təkamül prosesində əhəmiyyəti böyükdür. Onların meydana gəlməsi su mühitində yaşayan canlıların quruda yaşayanlara nisbətən daha effektiv tənəffüs sisteminə sahib olmasını təmin etmişdir. Müxtəlif qəlsəmə tiplərinin inkişafı su heyvanlarının müxtəlif ekoloji nişlərdə yayılmasına imkan vermişdir.