Qıcıqlanmaq – bir cismin, hadisənin və ya vəziyyətin insanın fiziki və ya emosional həssaslıq nöqtələrinə təsiri nəticəsində yaranan xoşagəlməz, narahatedici bir hiss və ya reaksiyadır. Bu, sadəcə bir "qıcıq hiss etmək"dən daha geniş və mürəkkəb bir prosesdir. Fiziki qıcıqlanma dəri ilə təmasda olan maddələr (məsələn, isti su, iynə batması) və ya səs, işıq kimi stimullar nəticəsində yaranır və tez-tez qaşınma, yanma, ağrı kimi hisslərlə müşayiət olunur. Bu hisslər bədənin müdafiə mexanizminin bir hissəsi kimi, zərərli təsirlərdən qorunmağa yönəlib.
Emosional qıcıqlanma isə, daha mürəkkəb bir fenomendir və insanın ətraf mühitlə, başqaları ilə və ya öz daxili dünyası ilə olan münasibətlərindən qaynaqlanır. Bu, özünü əsəbilik, hirs, narahatlıq, təlaş kimi emosiyalarda göstərə bilər. Məlumat çatışmazlığı, gözləntilərin pozulması, ədalətsizliyə şahid olmaq, və ya təzyiq altında olmaq kimi hallar emosional qıcıqlanmaya səbəb ola bilər. Hətta kiçik bir hadisə də, insanın həssaslıq səviyyəsindən asılı olaraq, güclü emosional qıcıqlanmaya səbəb ola bilər.
Qıcıqlanmanın ifadə formaları fərqli ola bilər: bədənin müəyyən hissəsinin qaşınması, ağrısı, qızartısı, həmçinin üz ifadələrində, bədən dilində və davranışlarda əks olunması kimi. İnsanlar qıcıqlanmaya fərqli reaksiya verirlər; bəziləri sakit və nizamlı reaksiya verərkən, bəziləri daha aqressiv və emosional reaksiya verə bilərlər. Qıcıqlanmanın səbəbini müəyyən etmək və ona uyğun reaksiya vermək, sağlam münasibətlərin qorunması və stress səviyyəsinin idarə olunması üçün çox vacibdir.
Surxay burnunun qıcıqlandığını hiss etdi (İ.Əfəndiyev) misalında isə, fiziki qıcıqlanma təsvir olunur. Burnun qıcıqlanması müxtəlif səbəblərdən – soyuq hava, toz, allergiya və s. – yaranmış ola bilər.