Qırxdon (Allium cepa L.) – söğənkimilər fəsiləsinə aid, çoxillik ot bitkisi olub, əsasən bir illik bitki kimi becərilir. Adından da göründüyü kimi, gövdəsi xarici tərəfdən nazik, içəriyə doğru isə qalınlaşan, qat-qat, soğanvari quruluşa malikdir. Bu qatlar bir-birinə sıx yığılmış, ətli və şirəli yarpaqların dəyişmiş formalarıdır. Qırxdonun rəngi sarımtıl-ağdan tünd-qırmızıya qədər dəyişə bilir. Lakin, mətn də qeyd olunduğu kimi, qırmızı gül açan növləri də mövcuddur, bu çiçəklər kiçik, ulduzvari formada və çətirvari çiçək qrupunda toplanırlar.
Qırxdonun ən önəmli xüsusiyyəti, əlbəttə, yeyilən olmasıdır. Dünya mətbəxinin ayrılmaz tərkib hissəsi olan qırxdonun özünəməxsus kəskin, ədviyyatlı dadı və iysi vardır. Bu dad və iy, bitkinin tərkibində olan flüor, C vitamini, kalium, fosfor və bir çox digər faydalı maddələr ilə əlaqədardır. Qırxdon təkcə dadlı deyil, həm də sağlamlıq üçün faydalıdır; qan təzyiqini tənzimləməyə, ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını almağa, immuniteti gücləndirməyə kömək edir.
Qırxdonun becərilməsi olduqca qədim tarixə malikdir. Arxeoloji tapıntılar göstərir ki, qırxdonun əcdadları min illər öncə Mərkəzi Asiya və ya Orta Şərqdə becərilirdi. Sonradan dünyanın müxtəlif yerlərinə yayılmış və müxtəlif növləri yetişdirilmişdir. Bu gün bir çox ölkədə, o cümlədən Azərbaycanda, geniş miqyasda becərilir və ənənəvi kulinariya mədəniyyətinin mühüm tərkib hissəsidir.
Qırxdonun müxtəlif növləri, ölçüləri və rəngləri vardır. Bəziləri daha şirin və yumşaq, bəziləri isə daha ədviyyatlı və kəskin dadlı olur. Bununla yanaşı, qırxdonun müalicəvi xüsusiyyətləri də məlumdur və xalq təbabətində geniş istifadə olunur. Beləliklə, qırxdon sadəcə bir tərəvəz deyil, zəngin tarixə, unikal dad keyfiyyətlərinə və sağlamlığa faydalı xüsusiyyətlərə malik olan qiymətli bir bitkidir.