Qızmarlıq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında "qızmar" sifətinin məsdər forması olaraq, yüksək temperatur, şiddətli istilik və yanğı hissi ilə bağlı bir sıra mənaları özündə əks etdirir. Sadəcə "qızmar şeyin halı" kimi deyil, daha geniş mənada, bir obyektin və ya hadisənin şiddətli istilik, hətta alovlu bir vəziyyətini ifadə edir.
Qızmarlığın təsviri, obyektin fiziki temperaturundan kənara çıxaraq, hiss və duyğulara da yayıla bilir. Məsələn, "qızmarlıq" sözü, söhbətin gərginliyini, ətraf mühitin hərarətli və həyəcanlı olmasını, hətta bir insanın hisslərinin qızğınlığını, həyacanını və ehtirasını da ifadə edə bilər. Bu mənada, qızmarlıq, yalnız fiziki bir hal deyil, həm də emosional və sosial bir vəziyyəti təsvir edə bilən rəngarəng bir termindir.
Lüğətlərdə sadəcə "çox qızğınlıq, yandırıcılıq, qaynarlıq" kimi izah olunmasına baxmayaraq, "qızmarlıq" sözünün ifadə etdiyi şiddətlilik dərəcəsi, kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Mütləq bir yanğı və ya yandırıcı təsiri bildirməsə də, həmişə yüksək intensivliyi, şiddəti və təsir gücünü vurğulayır. Bir odun qızmarlığı ilə bir mübahisənin qızmarlığının arasında fiziki və metaforik fərq olsa da, hər iki halda şiddətli bir vəziyyəti ifadə edir.
Beləliklə, "qızmarlıq" sözü, sadə bir temperatur təsvirindən uzaqlaşaraq, dilə və ədəbiyyata zənginlik qatan, bir çox məna çalarına malik, çoxşaxəli bir termindir. Onun istifadəsi, metnə dərinlik və ifadəlilik qataraq, hadisələri daha təsirli şəkildə təsvir etməyə imkan verir.