Leyli (ər. لَيْلِيّ) sözü Azərbaycan dilində əsasən iki mənada işlənir. Birincisi, klassik mənası olaraq "gecəyə aid olan, gecə baş verən" deməkdir. Bu mənada "leyli səma" (gecə səması), "leyli məclis" (gecə məclisi) kimi ifadələrdə rast gəlinir. Sözün bu mənası, kökünün "leyl" (gecə) sözündən gəldiyini və "i" şəkilçisinin mənsubiyyət bildirdiyini göstərir. Beləliklə, "leyli" sözü sadəcə olaraq "gecənin" əlamətini, xüsusiyyətini ifadə edir.
İkinci və daha maraqlı mənası isə tarixi kontekstdə öz əksini tapır. Əvvəllər şagirdlərin həm təhsil aldıqları, həm də gecələrini keçirdikləri, yəni internat kimi fəaliyyət göstərən məktəblərə "leyli məktəb" deyilirdi. Bu, sözün daha spesifik və kontekstlə bağlı mənasıdır. Bu mənada "leyli" sözü yalnız gecə ilə bağlılığı deyil, həm də gecəni, təhsil müddətini əhatə edən, yaşayış yeri və tədris müəssisəsi funksiyasını birləşdirən bir qurumu ifadə edir. Bu, orta əsr təhsil sisteminin bir xüsusiyyətinə işarə edir və "leyli" sözünün tarixi semantikasını daha aydın şəkildə göstərir. Belə məktəblərdə şagirdlər gün ərzində dərs oxuyur, gecələr isə həmin məktəbin daxilində yaşayırdılar.
Yekun olaraq, "leyli" sözünün iki fərqli, lakin bir-biri ilə bağlı mənası olduğunu görürük. Birincisi ümumi bir sifət kimi "gecə ilə əlaqədar" mənasını verirsə, ikincisi isə daha spesifik olaraq tarixi bir kontekstdə, orta əsr təhsil sisteminə aid "gecəni də əhatə edən internat məktəbi" mənasını ifadə edir. Bu da sözün zəngin leksik imkanlarını və dil tarixi baxımından əhəmiyyətini göstərir.