izahlı lüğət 1 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Liberalizm (latıncadan liberalis – azadlıqsevər) mürəkkəb və çoxşaxəli bir siyasi, iqtisadi və sosial fəlsəfədir. Onun əsasında fərdin azadlığı, hüquqlarının qorunması və özünüidarəetmə prinsipləri dayanır. Feodalizmin və mütləqiyyətin sərt qaydalarından bezmiş burjuaziya tərəfindən ortaya atılan liberalizm, ilk öncə iqtisadi azadlıq və əmlak hüquqlarının müdafiəsini önə çəkib. Bu, iqtisadiyyata dövlət müdaxiləsinin məhdudlaşdırılması, sərbəst bazarın qurulması və sahibkarlığa geniş imkanlar yaradılması demək idi.

Lakin liberalizm təkcə iqtisadi azadlıqla məhdudlaşmır. Onun mərkəzində insan hüquq və azadlıqları dayanır. Söz azadlığı, mətbuat azadlığı, din azadlığı, toplaşmaq azadlığı və s. kimi fundamental hüquqlar liberalizmin əsas sütunlarını təşkil edir. Liberal düşüncə tərzinə görə, dövlətin əsas vəzifəsi bu hüquqları qorumaq və fərdlərin öz həyatlarını sərbəst şəkildə qurmaqlarına imkan yaratmaqdır.

Tarix boyu liberalizm müxtəlif cərəyanlara bölünüb. Klassik liberalizm, dövlətin rolunu yalnız qanun və asayişin qorunması ilə məhdudlaşdırır, azad bazar iqtisadiyyatını əsas tutaraq minimal dövlət müdaxiləsini tərəfdar tutur. Modern liberalizm isə, ədalətli bir cəmiyyətin qurulması üçün dövlətin sosial sahədə daha fəal rol oynamasını, təhsil, səhiyyə və sosial təminat kimi sahələrə daha çox investisiya yatırılmasını zəruri hesab edir. Bu iki əsas cərəyan arasında çoxlu sayda fərqli yanaşma və təfsir mövcuddur.

Liberalizm, demokratiyanın inkişafına güclü təsir göstərib. Seçki hüququnun genişləndirilməsi, hakimiyyətin bölünməsi, hüquqi dövlət prinsipləri kimi demokratik dəyərlər liberalizmin əsasını təşkil edir. Ancaq liberalizmin tənqidçiləri də var. Onların fikrincə, liberalizm ədalətsizliyi və bərabərsizliyi artırır, şəxsi mənfəəti ictimai rifaha üstün tutur və ətraf mühitin qorunmasına az diqqət ayırır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz