Litologiya (yun. λίθος - litos - daş + λόγος - logos - elm) Yer kürəsinin səthini əhatə edən çökmə süxurların tərkibi, quruluşu, mənşəyi, yayılması və dəyişmələri ilə məşğul olan geoloji elmin bir sahəsidir. Sadəcə olaraq, daşların öyrənilməsi deyil, bu daşların necə formalaşdığı, hansı proseslərin nəticəsi olduğu, tərkiblərinin nələrə işarə etdiyi və zaman ərzində necə dəyişdikləri ilə maraqlanan bir elmdir.
Litologiya, çökmə süxurların mineraloji və kimyəvi tərkibini, dənəciklərin ölçüsünü və formasını, onların quruluşunu (məsələn, massiv, layvari, brekçiyalı, konqlomeratlı) və teksturasını (məsələn, sıx, boş, porlu) tədqiq edir. Bu xüsusiyyətlər süxurların yaranma mühitini (dəniz, göl, çay, buzlaq və s.) və əmələgəlmə şəraitini (temperatur, təzyiq, kimyəvi mühit) müəyyən etməyə imkan verir.
Litoloji tədqiqatlar, neft və qaz yataqlarının aşkarlanması, yeraltı suların ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi, mühəndis geoloji problemlərin həlli (məsələn, yol və bina tikintisində), eləcə də iqlim dəyişikliklərinin öyrənilməsi kimi müxtəlif sahələrdə geniş tətbiq olunur. Çünki süxurlar, keçmiş geologiya tarixinin və iqliminin əsas "yaddaş qurğularıdır". Onların təhlili, keçmişdəki dəniz səviyyələrinin, iqlimin, hətta qədim flora və faunanın bərpasında əhəmiyyətli rol oynayır.
Qısaca desək, litoloji tədqiqatlar sayəsində biz Yer kürəsinin geoloji keçmişini daha yaxşı başa düşür, təbii ehtiyatların axtarışında daha effektiv üsullardan istifadə edir və ətraf mühitin mühafizəsi üçün daha əsaslı qərarlar qəbul edirik. Bu elmin gələcəkdə də inkişafı və yeni kəşfləri, Yer planeti haqqında biliklərimizi daha da genişləndirməyə kömək edəcəkdir.