Malikanə (ər. malik + fars. …anə) – zəngin, nüfuzlu bir şəxsə məxsus olan, geniş ərazini əhatə edən, əzəmətli və dəbdəbəli bina və ətrafında yerləşən bağ, bağça, park və digər tikililəri özündə birləşdirən mülk. Sözün etimologiyasından da göründüyü kimi, "malik" (sahib) sözündən törəmişdir və əsas mənası "sahibin mülkü" deməkdir. Beləliklə, malikanə sadəcə bir ev deyil, həm də sahibinin var-dövlətinin, statusunun və nüfuzunun simvoludur.
Tarixən malikanələr feodalizm dövründə zadəganların, əyanların və varlı tacirlərin yaşayış yeri kimi fəaliyyət göstərirdi. Onlar həm yaşayış, həm də iqtisadi mərkəz rolunu oynayırdılar. Malikanələrdə geniş təsərrüfatlar, əkin sahələri, bağlar və hətta kiçik emalatxanalar da mövcud ola bilərdi. Malikanələrin memarlığı da sahibinin zənginliyini və sosial statusunu əks etdirirdi. Onlar həm də müxtəlif mərasimlər, qəbul və toplantılar üçün istifadə olunurdu.
Müasir dövrdə malikanə anlayışı bir qədər dəyişmişdir. Bu termin əsasən böyük və dəbdəbəli yaşayış evləri üçün istifadə olunur, lakin mütləq geniş ərazi və təsərrüfatın mövcudluğunu tələb etmir. Lakin, malikanənin əsas xüsusiyyətləri – böyüklüyü, dəbdəbəsi və əzəmətli memarlığı – hələ də qalmaqdadır. Belə binalar tez-tez tarixi abidələr kimi qorunur və turistik məkanlara çevrilir.
Qeyd edilən "Qatır Məmməd" əsərinin nümunəsində malikanə, Əlyar xan kimi nüfuzlu bir şəxsin mülkiyyətini və gücünü vurğulayan bir element kimi istifadə olunur. Bu, həm də o dövrün sosial iyerarxiyasını və güc strukturlarını göstərir.