izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Materializm (fr. matérialisme) idealizmə zidd bir fəlsəfi mövqedir. Əsas iddiası, kainatın əsasının maddə və ya materiya olduğunu, şüurun isə bu materiyanın bir törəməsi olduğunu vurğulayır. Yəni, materiya ilkin, şüur isə ikincidir; şüurun varlığı materiyanın varlığına bağlıdır, lakin materiyanın varlığı şüurun varlığına bağlı deyildir.

Materialist fəlsəfəyə görə, dünyanı əhatə edən hər şey, o cümlədən insanın düşüncələri, hissləri və hərəkətləri, son nəticədə materiyanın fəaliyyətinin nəticəsidir. Bu fəaliyyətin qanunauyğunluqları təbii elmlərin köməyi ilə öyrənilir və başa düşülür. Materializm, tanrı, ruh və ya digər metafizik varlıqların mövcudluğunu inkar edir və hər şeyi təbiət qanunları ilə izah etməyə çalışır.

Materializmin müxtəlif növləri mövcuddur. Məsələn, mexanist materializm materiyanı mexaniki maşına bənzədir, reduksionist materializm isə bütün hadisələri fiziki qanunlarla izah etməyə çalışır. Dialektik materializm isə materiyanın daim dəyişən və inkişaf edən təbiətini vurğulayır, onu hərəkət, inkişaf və ziddiyyətlərin birliyi kimi təsvir edir. Bu müxtəlif yanaşmalar materializmin zəngin və mürəkkəb bir fəlsəfi mövqe olduğunu göstərir.

Tarix boyu bir çox filosof və alim materialist baxışları müdafiə etmişdir. Demokrit, Epikür, Hobbes, La Mettrie, Holbak və Marks kimi mütəfəkkirlər materializmin müxtəlif formalarını inkişaf etdirmiş və müdafiə etmişlər. Materializm elmin inkişafına təkan vermiş, təbiət hadisələrini anlamaq və izah etmək üçün yeni yollar açmışdır. Lakin, eyni zamanda, bəzi tənqidçilər tərəfindən şüurun, əxlaqın və insanın özünəməxsusluğunun sadəcə materiya ilə izah edilməsinin qeyri-kafi olduğu iddia edilir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz