Matriarxat [lat. mater – ana və yun. arche – hakimiyyət] termini qadınların ictimai-siyasi həyatda üstün mövqeyə sahib olduğu, ailə və cəmiyyətin qadınlar tərəfindən idarə olunduğu sosial-siyasi sistemə aiddir. Bu sistemdə qadınlar qərar qəbul etmə prosesində əsas rol oynayır, mülkiyyət hüquqlarına malikdirlər və nəsillərin davamını təyin edirlər. Madərşahlıq termini ilə sinonimdir.
Matriarxat, patriarxatın (kişilərin üstünlük təşkil etdiyi sistem) əksinə olaraq, tarix boyunca müxtəlif mədəniyyətlərdə müəyyən dərəcədə mövcud olmuşdur. Lakin tam mənada, ideal matriarxal cəmiyyət tarixin heç bir mərhələsində geniş yayılmamışdır. Çox vaxt, matriarxat anlayışı antropoloji tədqiqatlarda qadınların ictimai həyatda əhəmiyyətli rol oynadıqları cəmiyyətləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bu, qadınların mütləq siyasi hakimiyyətə sahib olduqları anlamına gəlmir, daha çox onların qərar qəbul etmə prosesindəki təsirinin əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olduğunu göstərir.
Tarixi mənbələr matriarxal cəmiyyətlərin mövcudluğu barədə birmənalı dəlil təqdim etməsə də, bəzi etnoqrafik tədqiqatlar qadınların nisbətən daha çox güc və nüfuzdan istifadə etdikləri icmalara işarə edir. Bu icmaların təşkili və sosial quruluşu müxtəlif amillərdən, o cümlədən iqtisadi təşkilatdan, ətraf mühitin xüsusiyyətlərindən və mədəni dəyərlərdən asılı olaraq dəyişir. Bəzi hallarda, qadınlar torpaq mülkiyyətinə sahib olmuş, dini ayinlərdə mühüm rol oynamış və nəsillərin davamını tənzimləmişlər.
Matriarxat anlayışının öyrənilməsi, cinslərin sosial quruluşdakı rolunun dəyişməsinə dair anlayışımızı zənginləşdirir və patriarxal dominantlığın tarixi kontekstini daha yaxşı başa düşməyə imkan verir. Bu, sadəcə tarixi bir hadisə deyil, həm də feminist nəzəriyyələri və sosial ədalət mübarizələri üçün vacib bir konsepsiyadır.