Metateza (yun. metathesis – yerdəyişmə) dilçilikdə səs və ya saitlərin yerini dəyişməsi deməkdir. Bu, fonetik bir hadisə olub, sözlərin tələffüzündəki səs və ya saitlərin ardıcıllığında baş verən dəyişiklikləri əhatə edir. Metateza, sözün əsl mənasını dəyişdirməsə də, onun fonetik formasını dəyişir və zaman keçdikcə yeni bir sözün yaranmasına gətirib çıxara bilər.
Daha dəqiq desək, metateza iki və ya daha çox fonemanın, əsasən də səs yüksəkliyinin və ya saitlərin, bir söz daxilində yerinin dəyişməsidir. Bu dəyişikliklər təsadüfi deyildir və dilin inkişafı zamanı müəyyən qanunauyğunluqlara əsaslanır. Məsələn, "bəstəkar" sözünün köhnə türk dillərində "səbstəkar" kimi işləndiyini görmək olar. Bu halda "s" və "b" səslərinin yerləri dəyişmişdir.
Metatezanın təsiri altında olan dillərdə, zaman keçdikcə eyni kökdən olan sözlərin tələffüzü əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər. Bu, sözlərin etimologiyasını tədqiq edərkən diqqətə alınmalı bir amildir. Çünki əlaqəli görünməyən sözlərin əslində eyni kökdən gəldiyini anlamaq üçün metatezanın rolunu nəzərə almaq vacibdir. Beləliklə, etimologiya, tarixi dilçilik və dilin diaxronik inkişafını öyrənərkən metateza mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Maraqlı bir nüans da odur ki, metateza yalnız bir dildə deyil, müxtəlif dillərin qarşılıqlı təsiri nəticəsində də baş verə bilər. Bir dildən digərinə keçən sözlər, yeni dilin fonetik qaydalarına uyğunlaşmaq üçün metatezaya uğraya bilər. Bu, dilə aid dil tarixi proseslərinin necə qarışdığını və yeni dil xüsusiyyətlərinin necə formalaşdığını göstərir.