Məcruh (ərəbcə mənbəli söz) kəlməsi, köhnə Azərbaycan dilində geniş istifadə olunan, müasir dilə nisbətən daha çox məna çalarına malik bir sözdür. Əsasən yaralanma, bədəni zədələnmə ilə əlaqələndirilən bu söz, daha dərin bir məna dünyasını da özündə əks etdirir.
Birinci və ən açıq mənası yaralanmış və ya yaralı olmaqdır. Bu mənada, məcruh sözü fiziki zədələnməni, yəni bədəndəki xəsarəti, yara, sınıq, kəsiq və s. kimi fiziki ziyanı ifadə edir. Misal olaraq: "Döyüşdə bir neçə əsgər məcruh oldu" deyə bilərik.
Lakin məcruhun ikinci mənası daha metaforik və dərindir: biabır edilmiş və ya ləkələnmiş. Bu mənada, məcruh sözü şərəf, nüfuz, etibar kimi mənəvi dəyərlərin zədələnməsini ifadə edir. Bir insanın adının-sanının ləkələnməsi, həyatının biabır olması, cəmiyyətdə nüfuzunun sarsılması "məcruh olmaq" kimi təsvir edilə bilər. Misal olaraq: "Söz-söhbətlərdən sonra onun nüfuzuna ciddi zərbə dəydi, həqiqətən məcruh oldu" deyə bilərik.
Üçüncü mənası isə, birinci və ikinci mənalardan nəticələnən bir nəticədir: etimada layiq olmayan, etibarsız sayılan. Fiziki və ya mənəvi zədələnmiş bir insanın cəmiyyətdə etibarı sarsıla bilər. Ona etibar etmək çətin ola bilər. Beləliklə, məcruh sözü etibarsızlığı, etimadın itirilməsini də ifadə edə bilər. Misal olaraq: "Yalan danışdıqdan sonra o, məcruh bir şəxs kimi görünürdü; ona heç kim etibar etmirdi."
Nəticə olaraq, məcruh sözü sadəcə yaralanmanı deyil, daha geniş mənada, həm fiziki, həm də mənəvi zədələnməni, nüfuzun itirilməsini, etibarsızlığın əlamətini də özündə əks etdirən zəngin mənalı bir sözdür. Bu sözün köhnə Azərbaycan ədəbiyyatında daha çox işləndiyi və müasir dilin ifadə vasitələrindən fərqləndiyini də qeyd etmək vacibdir.