Məğz (fars. مَغز) sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənaya malikdir. Əsasən iki əsas mənası vardır: konkret və məcazi.
Konkret mənası: Bu mənada "məğz" bitkilərin, xüsusilə də qoz-fındıq kimi meyvələrin iç hissəsini, yəni yeməli hissəsini bildirir. Məsələn, "badam məğzi", "qoz məğzi" ifadələrində olduğu kimi. Bu mənada "ləpə" sözü ilə sinonimdir. Lakin "ləpə" daha geniş mənada istifadə olunur və müxtəlif toxumlu bitkilərin yeməli hissəsini əhatə edir. "Məğz" isə daha çox qoz-fındıq kimi sərt qabıqlı meyvələrin içinə xas olan ləpəni ifadə edir. Qozun, badamın, fıstığın içindəki ağ, yağlı hissəsini təsvir edən daha spesifik bir termindir.
Məcazi mənası: Daha maraqlı və əhatəli olan məcazi mənasında "məğz" mahiyyəti, əsasını, əsil mənasını, ən vacib hissəsini, bir şeyin ən dərin qatını ifadə edir. Bu, bir sözün, bir hadisənin, bir məsələnin içində gizlənən həqiqəti, əsl mənasını anlamaq deməkdir. Misal olaraq verdiyiniz cümlədə olduğu kimi ("Vaqif gördü ki, İbrahim xan onun sözlərinin məğzini dərk etmir"), sözlərin zahiri mənasının deyil, əsl mahiyyətinin başa düşülməməsini ifadə edir. Bu mənada "məğz" fəlsəfi, analitik düşüncədə də istifadə edilə bilər – bir problemin əsas səbəbini, mürəkkəb bir hadisənin arxasındakı həqiqəti tapmaq və anlamaq məğzini dərk etmək kimi də ifadə edilə bilər.