Mənbəşünaslıq (Məxəzşünaslıq): Tarixi hadisələri, prosesləri və ya sosial-mədəni fenomenləri öyrənmək üçün istifadə olunan mənbələrin (yazılı, şifahi, maddi-mədəniyyət nümunələri, arxeoloji tapıntılar və s.) tədqiqi, tənqidi təhlili, sentyazması və interpretasiyası ilə məşğul olan köməkçi tarix elmi sahəsidir. Mənbəşünaslıq sadəcə mənbələrin öyrənilməsi ilə kifayətlənməyib, onların etibarlılığının qiymətləndirilməsi, müxtəlif mənbələrin bir-biri ilə müqayisə edilməsi və qarşılıqlı əlaqələrinin təyini kimi mürəkkəb metodoloji üsulları əhatə edir.
Mənbəşünaslığın əsas məqsədi, mövcud mənbələrin elmi əsaslarla təhlil edilməsi və onlardan tarixi faktlara dair mümkün qədər obyektiv və etibarlı nəticələr əldə etməkdir. Bu proses, mənbələrin müəllifinin, yaranma vaxtının, məqsədinin və kontekstinin dəqiq müəyyən edilməsini, potensial təhriflərin və subyektiv amillərin nəzərə alınmasını tələb edir. Mənbələrin mənşəyini, yaradılma şərtlərini, məzmununu və etibarlılığını öyrənmək mənbəşünaslığın əsas komponentlərini təşkil edir.
Mənbəşünaslıq müxtəlif elmi sahələrdə, o cümlədən tarix, ədəbiyyatşünaslıq, arxeologiya, etnologiya və s. geniş tətbiq olunur. Məsələn, tarixçilər mənbəşünaslıq prinsiplərindən istifadə edərək tarixi sənədləri, şifahi xatirələri və maddi-mədəniyyət nümunələrini təhlil edərək keçmişə dair biliklərini zənginləşdirirlər. Ədəbiyyatşünaslar isə əsərlərin mənşəyini, yaradılış tarixini, müəllifi və onun əsərlərindəki ideoloji meylini müəyyən etmək üçün mənbəşünaslıq metodlarından faydalanırlar.
“Mənbə” və “məxəz” sözləri sinonim kimi işlənsə də, bəzi kontekstlərdə incə fərqlərə malikdirlər. “Mənbə” daha ümumi mənada istifadə olunur və istənilən informasiya mənbəyini (kitab, məqalə, sənəd və s.) ifadə edə bilər. “Məxəz” isə adətən daha spesifik tarixi mənbələr üçün işlədilir və elmi tədqiqatlarda istifadə olunan ilkin mənbələri vurgular.
Ümumilikdə, mənbəşünaslıq elmi tədqiqatların etibarlılığı və obyektivliyi üçün əsas təməl təşkil edir və keçmişi anlamaq və təhlil etmək üçün zəruri bir vasitədir.