Mərkəzdənqaçan sifəti, əsasən fizika və mexanika sahələrində istifadə olunan bir termin olub, hərəkət zamanı bir cismin və ya nöqtənin fırlanma mərkəzindən uzaqlaşmağa yönələn meylinin ifadəsidir. Bu, ətalət qüvvəsinin bir təzahürüdür. Cismin dairəvi hərəkət etməsi üçün mərkəzə yönələn bir qüvvə (mərkəzəqaytarıcı qüvvə) tələb olunur; əgər bu qüvvə yox olarsa, cisim düz xətt üzrə hərəkət etməyə meyllidir, yəni mərkəzdən qaçır.
Daha dəqiq desək, mərkəzdənqaçan təsir, bir cismin fırlanma hərəkəti zamanı mərkəzdən uzaqlaşmağa olan meylinin ölçüsünü ifadə edir. Bu meylin səbəbi, cismin ətalət qüvvəsidir. Ətalət, cismin hərəkət vəziyyətini dəyişdirməyə olan müqavimətidir. Dairəvi hərəkət edən bir cisim daima istiqamətini dəyişir və bu dəyişikliyə qarşı çıxmaq üçün bir qüvvəyə ehtiyac duyur. Bu qüvvə olmadan cisim düz xətt üzrə hərəkət edərək mərkəzdən uzaqlaşar.
Mərkəzdənqaçan anlayışı, gündəlik həyatda da rast gəlinir. Məsələn, paltaryuyan maşının çirkli paltarları qurutmaq üçün istifadə etdiyi fırlanma hərəkəti mərkəzdənqaçan qüvvəyə əsaslanır. Suyun paltarlardan ayrılıb, qabın divarına doğru atılması məhz bu qüvvənin təsiridir. Oxşar bir hadisə, əyri yolda hərəkət edən avtomobilin sərnişinlərinin kənara doğru atılma meylinə də şahid oluna bilər.
Dil baxımından, "mərkəzdənqaçan" sözü "mərkəz" və "qaçan" sözlərindən əmələ gəlmiş bir birləşmədir. "Mərkəz" – orta nöqtə, "qaçan" isə hərəkət halında olan, uzaqlaşan mənasını verir. "Mərkəzəqaytarıcı" termini isə mərkəzdənqaçanın əksidir, cismin mərkəzə doğru yönələn qüvvəyə olan reaksiyasını ifadə edir. Bu iki termin tez-tez bir-biri ilə qarışdırılır, lakin aralarındakı fərq düzgün başa düşülməlidir. Mərkəzəqaytarıcı qüvvə real bir qüvvədir, mərkəzdənqaçan isə ətalət effektidir.