Mətləb (ər. مطلبdən) kəlməsi Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir. Əsas mənası "arzu, istək, dilək, məqsəd, hədəf" kimi tərif oluna bilər. Bu mənada "mətləb" sözü, insanın ürəyində olan, əldə etmək istədiyi şeylərə, çatmaq istədiyi məqsədlərə işarə edir. Misal olaraq, "Onun həyatının əsas mətləbi ailəsinin rifahı idi" cümləsində "mətləb" sözü həyat məqsədini, hədəfini ifadə edir.
Lüğətlərdə verilən "çox gözəl, çox yaxşıdır" mənası isə mətləbin daha çox emosional və qiymətləndirmə xarakterli işlənməsini göstərir. Bu, daha çox söhbət üslubunda, mədəniyyətimizdə geniş yayılmış "mətləbdir" ifadəsində öz əksini tapır. Məsələn, "Bu rəsm əsəri əsl mətləbdir!" cümləsində danışan rəsm əsərini çox gözəl, əla, mükəmməl olarak qiymətləndirir. Bu istifadədə "mətləb" sözü, istənilən şeyin keyfiyyətini yüksək səviyyədə ifadə etmək üçün metaforik olaraq işlənir.
Verilən nümunə cümləsi "Məktəb bizim kolxozun çoxdankı mətləbidir" isə mətləbin uzun müddətdir arzulanan, əldə olunması üçün səy göstərilən bir məqsədi ifadə etdiyini göstərir. Burada "mətləb" sözü kolxoz üçün çoxdan arzulanan, əhəmiyyətli bir məqsədin – məktəbin – reallaşmasını ifadə edir.
Yekun olaraq, "mətləb" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsasında "arzu, istək, məqsəd" anlayışları dayanır. Sözün işlənməsində həm obyektiv (məqsəd, hədəf) həm də subyektiv (arzu, istək, qiymətləndirmə) aspektlər özünü göstərir.