Mizac (ər. مزاج - mizāğ) sözü Azərbaycan dilində əsasən insanın fiziki və ruhi xüsusiyyətlərinin, xarakterinin ümumi təsvirini vermək üçün işlədilir. Lüğətlərdə əks olunan "məzac" formasının sinonimi olaraq qəbul edilməklə yanaşı, "mizac" daha çox insanın təbiətinin, temperamentinin və hətta xəlqinin əsas xüsusiyyətlərini ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bu, sadəcə fiziki vəziyyəti deyil, eyni zamanda emosional və davranışsal xüsusiyyətləri də əhatə edir. Beləliklə, "mizac" termini daha geniş bir məna daşıyır.
Füzuli misalında olduğu kimi, "incitdimi dərd dilini mizacın" ifadəsi, dərdin insanın təbiətini, həyat tərzinə və əhval-ruhiyyəsinə təsirini göstərir. Bu, yalnız fiziki ağrını deyil, həm də ruhi narahatlığı, əzabı əhatə edir. Mizacın dəyişməsi xəstəlik, stres və ya ətraf mühitin təsiri ilə bağlı ola bilər.
Hacı misalında isə "şərab həmişə insanın mizacını açır, kefini yüksəldir" ifadəsi şərabın insanın əhval-ruhiyyəsinə, davranışlarına və ümumiyyətlə, xarakterinin müəyyən xüsusiyyətlərinin üzə çıxmasına təsirini vurğulayır. Bu, mizacın dinamik və dəyişkən olduğunu göstərir. Şərabın təsiri altında olan mizacın açıq və əyləncəli olması, onun əsl mahiyyətini tam əks etdirməyə bilər.
Ümumiyyətlə, "mizac" sözü insanın daxili dünyasının, temperamentinin və davranışlarının kompleks və çoxşaxəli bir təsvirini vermək üçün istifadə olunan bir termindir. O, sadəcə bir xüsusiyyəti deyil, bir çox amillərin birləşməsindən əmələ gələn bütünlüklü bir təsviri əhatə edir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar daşıya bilər. Məsələn, "açıq mizaclı", "qapalı mizaclı", "mülayim mizaclı" kimi ifadələr konkret insan tiplərinə işarə edir.