Mizan (ərəbcə میزان – mīzān) sözü çəki və ölçü anlayışını ifadə edir. Lüğətlərdə əsasən "tərəzi" mənasında izah olunsa da, mənası daha geniş və çoxşaxəlidir. Ərəb dilindən keçmiş bu söz sadəcə fiziki bir ölçü alətini deyil, həm də ədalət, tarazlıq, nisbət və hətta ilahi qanun anlayışlarını əhatə edir.
Birinci mənası, ən geniş yayılmışı, tərəzi, çəki alətidir. "Əl mizan, göz tərəzi" atalar sözündə olduğu kimi, həm dəqiq ölçmə aləti, həm də dəqiq olmayan, gözlə təxmin edilən ölçmə üsulunu ifadə edə bilir. Bu mənada mizan, bir şeyin miqdarını, ağırlığını və ya həcmini müəyyən etmək üçün istifadə edilən hər hansı bir cihazı bildirə bilər.
İkinci mənası isə ədalət, tarazlıq, nisbətdir. Bu mənada mizan, iki tərəfin bərabərliyini, ədalətli paylanmanı, və ya müxtəlif elementlərin uyğunluğunu ifadə edir. Məsələn, "ictimai mizanın pozulması" ifadəsində mizan, cəmiyyətin tarazlığını, qarşılıqlı əlaqələrin harmoniyasını bildirir.
Üçüncü mənası, daha metaforik olaraq, ilahi qanun, ölçü və meyar deməkdir. Quranda mizan, axirət günü əməllərin çəkiləcəyi bir tərəzi kimi təsvir edilir. Bu mənada mizan, insan həyatının ədalətli qiymətləndirilməsi, əməllərin nəticələrinin müəyyən edilməsi üçün ilahi bir ölçü vahididir.
Cümlə içində istifadəsi:
- Tərəzi (mizan) dəqiq işləmir.
- Həyatın mizanını qorumaq vacibdir.
- Ədalət mizanı əyri olarsa, ədalətsizlik hökm sürər.
- Qiyamət günü hər kəsin əməlləri ilahi mizanla ölçüləcək.
- Bu cihaz yüksək dəqiqlikli bir mizanıdır.
Yuxarıda göstərilən nümunələr, mizan sözünün müxtəlif kontekstlərdə necə istifadə edildiyini göstərir. Mənası, cümlənin kontekstindən asılı olaraq dəyişə bilər.