Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "mövcudluq" sözü ümumiyyətlə "mövcud olmaq" feli ilə əlaqələndirilir və sadəcə olaraq "var olmaq" kimi izah edilir. Lakin bu izah sözün tam mənasını əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş bir izah vermək üçün "mövcudluq" sözünün fərqli aspektlərini nəzərə almaq lazımdır.
Əvvəlcə, sözün etimologiyasına nəzər salaq. "Mövcudluq", "mövcud" sözünün məsdər formasıdır. "Mövcud" isə fars mənşəli olub, "vücud" (وجود) sözündən törəyib. "Vücud" isə ərəbcə "vəcd" (وجود) sözündən götürülmüşdür və "var olmaq, mövcud olmaq" mənasını verir. Beləliklə, "mövcudluq" sözü əsasən bir varlığın, hadisənin və ya anlayışın "var olma", "real olma" vəziyyətini bildirir.
Lakin "mövcudluq" yalnız "var olmaq" mənası ilə kifayətlənmir. O, həmçinin varlığın müəyyən bir zaman və məkanda yerləşməsini, xüsusiyyətlərinə və əlaqələrinə malik olmasını da ifadə edir. Məsələn, "kainatın mövcudluğu", "həyatın mövcudluğu", "fikrin mövcudluğu" kimi ifadələrdə "mövcudluq" sadəcə "var olmaq"dan daha geniş bir məna kəsb edir. Bu ifadələr həm də müəyyən bir varlığın, hadisənin və ya anlayışın özünəməxsus xüsusiyyətləri, qanunauyğunluqları və ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqələri haqqında məlumat verir.
Fərqli cümlələrdə "mövcudluq" sözünün işlənməsinə nümunələr:
- Onun mövcudluğu şübhə doğururdu.
- Bu nəzəriyyənin mövcudluğu elmi dairələrdə mübahisələrə səbəb oldu.
- Dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi bir çox adaların mövcudluğunu təhlükə altına alır.
- Mənəvi dəyərlərin mövcudluğu cəmiyyətin sağlam inkişafı üçün vacibdir.
- Onun mövcudluğu mənim üçün çox əhəmiyyətli idi.
Yekun olaraq, "mövcudluq" sözü sadəcə "var olmaq"dan daha çox şey ifadə edir. O, bir varlığın, hadisənin və ya anlayışın real olmaq vəziyyəti ilə yanaşı, onun xüsusiyyətlərini, əlaqələrini, zaman və məkanda yerini də əhatə edən daha geniş və mürəkkəb bir anlayışdır.