Mütasyon (Mutasiya) sözü latın mənşəlidir və "mutatio" sözündən götürülmüşdür. "Mutatio" dəyişiklik, dəyişmə, çevrilmə mənalarını verir. Biologiyada isə mütasiya gen materialındakı (DNT və ya RNT) davamlı dəyişiklik kimi təyin olunur. Bu dəyişikliklər, genlərin strukturunda və ya sayında baş verə bilər və irsi olaraq növbəti nəsillərə ötürülür. Mütasiyalar təsadüfi baş verə bilər və ya müəyyən mutagen amillərin (məsələn, radiasiya, kimyəvi maddələr) təsiri ilə meydana çıxa bilər.
Lüğətdəki "genin ən kiçik hissəsi" ifadəsi tam dəqiq deyil. Mütasiya genin özünün dəyişməsidir, genin ən kiçik hissəsinin dəyişməsi deyil. Gen, bir çox nukleotidlərdən ibarətdir və mütasiya bu nukleotidlərdən birinin və ya bir neçəsinin dəyişməsi, əlavə olunması və ya silinməsi nəticəsində baş verə bilər. Belə ki, bir nukleotidin dəyişməsi (nöqtə mütasiyası) belə genin ifadəsində əhəmiyyətli dəyişikliyə səbəb ola bilər. Böyük miqyaslı dəyişikliklər isə genin böyük bir hissəsinin və ya hətta bütün genin itməsi və ya yenidən düzülməsi ilə nəticələnə bilər. Həmçinin, xromosom səviyyəsində baş verən dəyişikliklər də mütasiya hesab olunur.
Mütasiyaların nəticələri müxtəlif ola bilər. Bəzi mütasiyalar heç bir əhəmiyyətli təsir göstərmir (neytral mütasiyalar), bəziləri zərərli ola bilər (zərərli mütasiyalar, xəstəliklərə səbəb ola bilər), digərləri isə faydalı ola bilər (faydalı mütasiyalar, təkamül prosesinə töhfə verə bilər). Faydalı mütasiyalar orqanizmin ətraf mühitə uyğunlaşmasını artırır və təbii seçmə vasitəsi ilə növlərin inkişafına səbəb olur.
Cümlədə nümunələr:
- Genetik mütasiya xəstəliyə səbəb oldu.
- Təkamül prosesi mütasiyalar və təbii seçmə vasitəsi ilə baş verir.
- Radiasiya mütasiyalara səbəb olan güclü bir mutagendir.
- Alimlər yeni dərmanlar yaratmaq üçün mütasiyaları öyrənirlər.
- Bu gen mutasiyası nəticəsində proteinin funksiyası dəyişmişdir.