Mücərrədləşdirmək sözü, əsasən, fikir, anlayış və ya hadisənin konkret xüsusiyyətlərindən təmizlənərək ümumi, əsas xüsusiyyətlərinə yönəlmə prosesini bildirir. Abstraktlaşdırmaqla sinonim olsa da, "mücərrədləşdirmək" daha çox fəal bir prosesi, konkretdən abstrakta doğru bir keçidi ifadə edir. Bu proses zamanı əşyanın, hadisənin xarici görünüşü, duyğu orqanları ilə qəbul edilən xüsusiyyətləri ikinci plana keçir, onun mahiyyəti, daxili quruluşu, əlaqələri ön plana çəkilir. Məsələn, bir ağacın konkret nümunəsini düşünməkdən, ümumən "ağac" anlayışını, onun bioloji xüsusiyyətlərini, növlərini mücərrədləşdirmək olar.
Etimoloji baxımdan, söz "mücərrəd" sözündən törəmişdir. "Mücərrəd" öz növbəsində ərəb mənşəli olub, "ayrılmış", "təmizlənmiş", "xalis" mənalarını verir. Beləliklə, "mücərrədləşdirmək" bir şeyin konkret xüsusiyyətlərindən ayırmaq, təmizləmək, onun mahiyyətini ortaya çıxarmaq prosesini ifadə edir. Bu proses həm elmi tədqiqatlarda, həm də gündəlik həyatda müşahidə olunur.
Mücərrədləşdirmənin müxtəlif səviyyələri mövcuddur. Sadə mücərrədləşdirmədə konkret bir hadisədən ümumi bir anlayışa keçid olur (məsələn, bir neçə qırmızı alma müşahidə edib, "qırmızı alma" anlayışını formalaşdırmaq). Daha mürəkkəb mücərrədləşdirmədə isə bir neçə abstrakt anlayışın əlaqələndirilməsi nəticəsində daha yüksək səviyyəli abstraksiyalar yaradıla bilər (məsələn, riyaziyyatda "məkan" anlayışının mücərrədləşdirilməsi).
Cümlədə necə işlənməsinə dair nümunələr:
- Alimlər təcrübənin nəticələrini mücərrədləşdirərək ümumi qanunauyğunluqlar tapdılar.
- Şair şeirində həyatın mücərrədləşdirilmiş təsvirini verir.
- Fəlsəfədə mücərrədləşdirmə düşüncənin əsas vasitələrindən biridir.
- Rəssam əsərinin mövzusunu mücərrədləşdirərək, rəng və formalar vasitəsilə ifadə edib.
Göründüyü kimi, "mücərrədləşdirmək" sözü müxtəlif sahələrdə, elmi, bədii və fəlsəfi kontekstlərdə işlənərək müxtəlif mənalar kəsb edə bilir, amma əsas mahiyyəti konkretdən abstrakta doğru bir düşüncə prosesini ifadə etməsidir.