Ümumən sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və "ümumiyyətlə", "bütövlükdə", "tamamilə", "hər şeydən əlavə", "qısaca", "bir sözlə" mənalarını verir. Sözün əsas mənası bir hadisənin və ya vəziyyətin bütün tərəflərini, elementlərini əhatə etməsidir, qismən deyil, tam və bütövlükdə nəzərdə tutulur. Bu, həm müsbət, həm də mənfi kontekstlərdə istifadə oluna bilər. Məsələn, "Ümumən, layihə uğurlu oldu" cümləsində layihənin bütün aspektlərinin müsbət nəticə verdiyini bildirir. "Ümumən, iqlim dəyişikliyi təhlükəlidir" cümləsində isə iqlim dəyişikliyinin bütün təsirlərinin mənfi olduğunu vurğulayır.
Etimalogiyasına gəldikdə, "ümumən" sözü "ümumi" sözündən törəmişdir. "Ümumi" isə ərəb mənşəli bir sözdür və "cəm", "birgə", "ortaq", "ümumi" mənalarını daşıyır. "Ümumən" zərfi isə bu əsas mənanı, zərf kimi işlənməsi ilə, daha çox bir bütöv, topluluq və ya proses haqqında ümumi bir fikir bildirmək üçün istifadə olunur. "Ümum" sözünün əlavə "ən" şəkilçisi ilə genişləndirilməsi, mənanın daha da ümumiləşdirilməsini və bütün elementləri əhatə etməsini göstərir.
Misal üçün, gətirilmiş şeir parçasında "Qalmışdı qaranlıqda ümumən bəşəriyyət" misrasında "ümumən" sözü, bəşəriyyətin bütün fərdlərini, hər bir insanı qaranlıqda qaldığını ifadə edir. Bu, qaranlığa düşmənin tamamilə ümumi və hərtərəfli olduğunu vurğulayır.
Qısaca, "ümumən" sözü geniş məna daşıyan və kontekstdən asılı olaraq fərqli nüanslar ifadə edə bilən bir zərfdir. Onun istifadəsi mətnə ümumi bir mühakimə və ya nəticə xarakteri verir.