Mürgüləmək (f.): Yarıyuxulu, huşsuz və ya yuxuya getmək ərəfəsində olan bir halda olmaq. Bu, tam yuxuya dalmaqdan fərqli olaraq, şüurun qismən qalması ilə xarakterizə olunur. İnsan mürgüləyərkən ətrafındakı səsləri və hadisələri qismən eşidə və ya hiss edə bilir, lakin tam şüurlu deyil. Hərəkətləri yavaş və koordinasiyasız olur. Yuxuya getmək prosesinin bir mərhələsi kimi də qəbul edilə bilər.
Mürgüləməyin sinonimləri arasında "yuxuya getmək üzrə olmaq", "yuxuya qısa müddətə dalmaq", "yıxılmaq üzrə olmaq" kimi ifadələr göstərilə bilər. Lakin bu sinonimlər mürgüləməyin incəliklərini tam əks etdirmir. Mürgüləmək, yuxuya getməkdən daha qısa müddətli və daha az dərin bir haldır. “Mürgü basmaq” deyimi də mürgüləmək üçün işlədilir və bu, bir növ ifadəli bir təsvirdir.
Mürgüləməyin etimologiyası: Sözün mənşəyi dəqiq bilinməsə də, "mürgü" kökünün "yumşaq, zəif, səssiz" mənalarını ifadə etdiyini güman etmək olar. "Mürgüləmək" isə bu kökdən törəyərək "yumşaq şəkildə yuxuya getmək" mənasını almışdır. Türkiyə dillərindəki qohum sözlərin araşdırılması da bu etimoloji təhlili dəstəkləyə bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Günəşin altında uzun müddət oturduqdan sonra mürgüləməyə başladı.
- Səs-küy onu oyatdı, əvvəl mürgüləyirdi.
- Yorucu gündən sonra kürsüdə mürgü basmışdı.
- Uzun yol səfərindən sonra maşında mürgüləməyə çalışdı, amma yuxuya gedə bilmədi.
- Məşədi Molla Həsən başını dayayıb səkinin bucağına mürgüləyirdi; yuxuya getməmişdi, amma yarıyuxulu, huşsuz bir halda idi.
Göstərilən nümunələrdə də göründüyü kimi, "mürgüləmək" sözü, həm fiziki yorulmadan, həm də monotonluqdan və ya sakitlikdən qaynaqlanan yuxuya getmək üzrə olan vəziyyəti ifadə edir. Tamamilə yuxuya getmədən fərqlənir.