Mürüvvətsiz sifət və isim kimi işlənən bir sözdür. Əsas mənası "insafsız, mərhəmətsiz, zülmkar, mürüvvəti olmayan" deməkdir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün əhatə etdiyi geniş məna çalarlarını tam əks etdirmir. Mürüvvətsiz, sadəcə olaraq əxlaqsızlığı deyil, həm də insanlıqdan uzaq, qəddar, haqsızlığa meyilli, başqalarının hüquqlarını və hisslərini nəzərə almayan bir davranış tərzini ifadə edir. Bu, həm qəsdən edilən, həm də bilmədən törədilən əməllərə aid ola bilər. Mühüm bir cəhət də, mürüvvətsizliyin həm fərdi səviyyədə, həm də kollektiv səviyyədə (məsələn, bir qurumun və ya sistemin mürüvvətsiz olması) ifadə oluna bilməsidir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "mürüvvət" sözünün kökündən – mürüvvət (ədəb, hörmət, nəzakət, mərhəmət) – əmələ gəldiyini görərik. Beləliklə, "mürüvvətsiz" mürüvvətdən məhrum olmağı, mürüvvətin tam əksini, onun olmamasını göstərir. "Mürüvvətsiz adam" ifadəsi, hər hansı bir əxlaqi prinsiplərə əməl etməyən, başqalarına qarşı qəddar və haqsız davranan şəxsi təsvir edir.
Nümunə cümlələrdə istifadəyə baxaq: "Bizi mürüvvətsizlər acından qırırdılar" cümləsi, qəddar və qeyri-insani davranışlar sərgiləyən insanların törətdiyi zülmü, onların qurbanlarının acınacaqlı vəziyyətini vurğulayır. Başqa nümunələr: "Mürüvvətsiz rəhbərliyin qərarı işçiləri çox incitdi.", "Onun mürüvvətsiz sözləri hər kəsi əsəbiləşdirdi.", "Mürüvvətsiz bir sistem ədaləti təmin edə bilməz." Bu cümlələr, "mürüvvətsiz" sözünün müxtəlif kontekstlərdə və fərqli əşyalara aid olaraq necə işlənə biləcəyini göstərir.
Qısaca, "mürüvvətsiz" sözü, sadəcə "insafsız" və ya "mərhəmətsiz"dən daha geniş məna daşıyır. O, bir insanın və ya sistemin əxlaqi və insanlıq baxımından iflasını ifadə edir və davranışın qəddarlıq, haqsızlıq və qeyri-insani xüsusiyyətlərini qabartır.