Müstəmləkələşdirilmə: "Müstəmləkələşdirilmək" felindən törəmiş isimdir. Termin, özündə bir ərazinin və ya xalqın siyasi, iqtisadi və mədəni cəhətdən başqa bir dövlət tərəfindən nəzarətə alınması və istismar edilməsi prosesini əks etdirir. Bu proses, müstəmləkəçilərin hədəf ərazinin əhalisinə siyasi hakimiyyət qurmaq, iqtisadiyyatını öz mənafelərinə uyğunlaşdırmaq və mədəniyyətini məhv etmək və ya dəyişdirmək cəhdləri ilə müşayiət olunur.
Mənşəyi: Sözün mənşəyini iki hissədə araşdırmaq olar: "müstəmləkə" və "-ləşdirilmə". "Müstəmləkə" sözü fransız dilindən "colonie" sözündən götürülmüşdür. "Koloni" isə latın dilindəki "colonia" sözündən törəyərək, əvvəlcə Roma İmperiyasının ərazilərinə yerləşdirdiyi vətəndaşların yaşayış məntəqələrini ifadə edirdi. Zaman keçdikcə mənası genişlənərək, bir dövlətin başqa bir ərazidə qurduğu siyasi və iqtisadi nəzarət altında olan yaşayış məskənini bildirməyə başladı. "-ləşdirilmə" isə fəaliyyət və ya proses bildirən bir şəkilçi olub, "müstəmləkə" sözünə əlavə edilərək, müstəmləkə halına gətirilmə prosesini ifadə edir.
Mənasının nüansları: Müstəmləkələşdirilmə, sadəcə ərazi tutmaqdan daha çox, mürəkkəb və çoxşaxəli bir prosesdir. Bu prosesdə həm zorakılıq, həm də diplomatik yollar, həm iqtisadi təzyiq, həm də mədəni asimilyasiya metodlarından istifadə edilə bilər. Müstəmləkələşdirilmə nəticəsində yerli əhalinin iqtisadi, sosial və siyasi həyatında dərin izlər qalır. Bu izlər nəsillər boyu davam edə bilər və müasir dövrdə də özünü göstərir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Afrika qitəsinin müstəmləkələşdirilməsi Avropanın iqtisadi və siyasi gücünü artırdı.
- Hindistanın müstəmləkələşdirilməsi İngiltərənin imperiyasının genişlənməsinə səbəb oldu.
- Müstəmləkələşdirilmənin mənfi nəticələri bu gün də bir çox ölkələrdə özünü göstərir.
- Tarix müstəmləkələşdirilmənin faciəli nəticələrini aydın şəkildə göstərir.
- Müasir dünyada neo-müstəmləkələşdirilmənin müxtəlif formaları mövcuddur.