Mütəəllim sözü ərəb mənşəlidir və köhnəlmiş bir sözdür. Əsas mənası "elm öyrənən", "təhsil alan", "dərs alan" şəxs deməkdir. Lüğətlərdə sadəcə "elm öyrənən" kimi təqdim olunsa da, mənasını daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür. Mütəəllim, müəyyən bir elm sahəsində, ya da ümumiyyətlə təhsil müəssisəsində sistematik olaraq təlim alan, bilik əldə etməyə çalışan hər kəsi ifadə edir. Bu, yalnız məktəb yaşındakı uşaqları deyil, həmçinin böyükləri, elmi araşdırmalarla məşğul olanları da əhatə edə bilər. "Təhsil alan" ifadəsi daha müasir və ümumi olsa da, "mütəəllim" sözü daha spesifik olaraq təlim prosesinə, biliyin sistemli əldə edilməsinə işarə edir.
Sözün köhnəlməsi onun müasir dilçilikdə az işlədilməsi ilə bağlıdır. Lakin ədəbiyyatda, xüsusilə köhnə əsərlərdə, tarixi kontekstdə bu sözə rast gəlinir. Məsələn, "Xanmirzə bəy" əsərinin sitatında olduğu kimi, mütəəllim sözü o dövrün təhsil sistemindəki şəxsi ifadə etmək üçün istifadə olunmuşdur. Bu kontekstdə, söz sadəcə "dərs alan" mənasından daha çox, "elm öyrənən", təhsilini davam etdirən bir kəsə aid edilir.
Müxtəlif cümlələrdə "mütəəllim" sözünün işlənməsinə nümunələr:
- Gənc mütəəllim səbir və çalışqanlıqla dərslərini oxuyurdu.
- O, məşhur alimlərdən dərs alan istedadlı bir mütəəllim idi.
- Köhnə kitabxanada bir çox mütəəllimin izləri görünürdü.
- Mütəəllim olmaq çətin, lakin nəticəsi gözəl bir yoldur.
Yekun olaraq, "mütəəllim" sözünün mənası sadəcə "elm öyrənən" deyil, "sistemli olaraq təlim alan", "bilik əldə etməyə çalışan" şəxsi ifadə edən daha geniş bir mənaya malikdir və köhnə, ədəbi üslubda işlədilir.