Mütəncəm sözü Azərbaycan mətbəxinin zənginliyini əks etdirən, dadlı və qidalı bir yeməyin adını daşıyır. İzahlı lüğətlərdə sadəcə "tikə ətdən, qaysı, kişmiş və albuxaradan bişirilən xuruş" kimi tərif olunsa da, bu tərif sözün ifadə etdiyi mənanı tam əhatə etmir. Mütəncəm, əslində, müxtəlif ət növləri (quzu, mal əti, toyuq və s.), quru meyvələr (qaysı, ərik, kişmiş, albuxara və s.) və bəzən də ədviyyatlarla (darçın, əhəng, muskat və s.) zəngin bir şorbadır. Qalın və qatı bir quruluşa malik olan mütəncəm, bişmə müddəti ərzində ətin və quru meyvələrin ətri və dadı bir-birinə hoparaq, fərqli və xoş bir ləzzət yaradır. "Bişdikcə qazan-qazan mütəncəm" deyimi, yeməyin bişmə prosesinin uzun müddət davam etdiyini və dadının getdikcə daha da artmasını ifadə edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “mütəncəm” sözünün ərəb mənşəli olduğunu görərik. Ərəbcə “təncəm” qazan, tencere mənasını verir. “Mü-” isə bir çox halda artırma mənası daşıyır. Beləliklə, “mütəncəm” sözü “qazanda bol miqdarda bişirilən yemək” kimi tərcümə edilə bilər. Bu da yeməyin zəngin tərkibini və bol miqdarda ət və quru meyvə istifadəsini əks etdirir.
Mütəncəmin istifadə sahələri genişdir. Adi bir nahar yeməyi kimi olduğu kimi, bayram süfrələrinin də bəzəyidir. “Yad et məni, yağlı-yağlı yad et!” deyimi isə mütəncəmin dadlı və yağlı olmasını və unudulmaz bir ləzzət təqdim etməsini vurğulayır. Bu deyim mütəncəmin təkcə qida deyil, həm də yaddaşlarda iz qoyan bir mədəni irs olduğunu göstərir.
Ümumiləşdirərək demək olar ki, mütəncəm sadəcə bir yemək deyil, Azərbaycan mətbəxinin tarixi və mədəni irsi ilə bağlı olan, zəngin tərkibi və fərqli dadı ilə seçilən xüsusi bir yemək növüdür.