Naxır sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sözdür və əsasən mal-qaranın bir yerdə otlamasını, bir sürünü təsvir etmək üçün işlədilir. Lüğətlərdə sadəcə "bir yerdə otlayan mal-qara sürüsü" kimi izah olunsa da, mənası daha geniş və çoxqatlıdır. Naxır, sadəcə heyvanların sayına deyil, onların birlikdə, qohumluq əlaqəsi və ya oxşar xüsusiyyətlərə malik olmaları nəticəsində təşkil etdikləri sosial qrupa işarə edir. Bu qrup, bir çoban tərəfindən idarə oluna bilər, ya da öz-özünə təşkil olunmuş bir birlik ola bilər.
Sözün mənşəyi Türkcə köklərə dayanır və "naxış", "nəxış" kimi sözlərlə əlaqələndirilə bilər. Bu əlaqə, naxırın təşkilatlı, müəyyən qaydada düzülmüş bir qrup kimi qavranılmasına işarə edir. Həmçinin, naxırın təşkilindəki nizamin, heyvanların bir-birinə olan yaxınlığının vurğulanması da bu mənşə ilə əlaqələndirilə bilər.
Naxır sözü yalnız mal-qara üçün deyil, digər heyvan sürüləri üçün də istifadə oluna bilər, məsələn, "qoyun naxırı", "kəklik naxırı" kimi ifadələr də dilçiliyimizdə mövcuddur. Ancaq bu hallarda, mənasında bir qədər metonimiya(məcaz) olur. Bir qrup quşun və ya digər heyvanların naxır kimi adlandırılması, onların sürülər halında toplaşmalarına, bir-birinə yaxın olmalarına əsaslanır.
S. Hüseynin "Şiddətli çovğun başladığı üçün naxır çöldən tez qayıtdı" misalında olduğu kimi, naxır sözü cümlədə mal-qaranın çöldə bir yerdə otladığını və bir vahid kimi hərəkət etdiyini göstərir. Burada naxır, sadəcə heyvanların sayını deyil, onların birlikdə hərəkət edən bir qrup olduğunu vurğulayır. Bu cümlədə naxır sözü, qrupun birliyi və əlaqəli hərəkəti üzərində təsiri daha da aydınlaşdırır.
Yekun olaraq, naxır sözü, sadə bir mənadan daha çox mənaları özündə birləşdirən, çoxfunksiyalı bir leksik vahiddir. Onun düzgün tərifi, yalnız heyvanların sayını deyil, onların bir yerdə olma halını, qrup halında hərəkət etməsini və sosial quruluşlarını da nəzərə almalıdır.