Naxırçı sözü Azərbaycan dilində mal-qara otaran və onlara baxan şəxsi ifadə edir. Lüğətlərdəki "mal-qara otaran, naxıra baxan adam" tərifi qısadır və sözün əhatə etdiyi bütün mənaları tam əks etdirmir. Naxırçılıq sadəcə otarmaqdan ibarət deyil, həm də heyvanların sağlamlığına, qorunmasına, yemlənməsinə, çiftleşdirilməsinə və digər təsərrüfat işlərinə nəzarəti əhatə edir. Bu, məsuliyyət tələb edən, müəyyən bacarıq və təcrübə tələb edən bir peşədir.
Etimoloji baxımdan, "naxırçı" sözü "naxır" (mal-qaranın saxlandığı yer) və "-çı" (iş görməyi bildirən şəkilçi) morfemlərindən əmələ gəlmişdir. Beləliklə, sözün kökü, mal-qaranın saxlanıldığı və idarə edildiyi yerlə sıx bağlıdır. Bu da naxırçının fəaliyyət dairəsinin genişliyini göstərir.
Naxırçı, sadəcə olaraq mal-qaranın otlamasını təmin etməklə kifayətlənmir. O, heyvanların növlərinə, yaşlarına, fiziki vəziyyətinə uyğun olaraq onlara qulluq edir. Xəstə heyvanları müəyyənləşdirir, lazım gəldikdə baytar çağırır. Qış aylarında heyvanların qidalanmasını və sığınacağını təmin edir. Həmçinin, mal-qaranın artımını, süd məhsuldarlığını və digər iqtisadi göstəricilərini yaxşılaşdırmaq üçün tədbirlər görür. Bəzən naxırçı eyni zamanda heyvanların satışı və alış-verişilə də məşğul olur.
Misal cümlələr:
• Kənddəki ən bacarıqlı naxırçı Əli kişi idi.
• Uzun illər naxırçı işləmiş Qurban əmi heyvanların dilindən də yaxşı başa düşürdü.
• Naxırçının məsuliyyəti yalnız otarmaqla məhdudlaşmır, o, heyvanların sağlamlığına da cavabdehdir.
Verilən nümunədəki "[Kərbəlayı Məmmədvəli:] Sən mənə havaxt naxırçı olmusan ki, mənim malımın sayını biləsən, qoçaq!" cümləsi naxırçının heyvanlara nəzarət funksiyasını vurğulayır. Söhbət mal-qaranın sayının bilinməsindən gedir ki, bu da naxırçının vəzifələrinin bir hissəsidir.