Naxışlama (Naxışlamaq felindən törəmə isim) – Müxtəlif üsullarla (toxuma, tikmə, oyma, rəngləmə, nəqqaşlıq və s.) səthə naxış salmaq, bəzəmək əməli, həmçinin bu əməlin nəticəsi. Naxışlama prosesi həm materialın fiziki xüsusiyyətlərinin dəyişdirilməsini (məsələn, toxuculuqda ipliklərin bir-birinə bağlanması), həm də estetik gözəllik əldə etmək məqsədilə səthə bədii təsvirlərin, ornamentlərin, naxışların tətbiqini əhatə edir.
Naxışlama fərqli materiallar üzərində tətbiq oluna bilər: parça, taxta, metal, gil, daş, kağız və s. Hər bir material üçün müvafiq naxışlama üsulu seçilir. Məsələn, parça üzərində naxışlama üçün toxuma, tikmə, çap, batik texnikalarından istifadə olunursa, taxta üzərində oyma, gravür, boyama, metal üzərində isə oyma, əritmə, qızıl suyuna çəkmə kimi üsullar üstünlük təşkil edir.
Naxışlamanın mədəni-tarixi konteksti də olduqca əhəmiyyətlidir. Müxtəlif xalqların və mədəniyyətlərin naxışlama üsulları və naxışlar özünəməxsus xüsusiyyətlərlə seçilir, həmin xalqların tarixini, adət-ənənələrini, inanclarını əks etdirir. Beləliklə, naxışlama sadəcə bədii tətbiq deyil, həm də mədəniyyətin bir hissəsidir, tarixi mirasın və milli özünəməxsusluğun ifadə vasitəsidir.
Cümlə nümunələri:
- Qədim xalçaların naxışlaması əməksevər ustaların incə zəhmətinin məhsuludur.
- Bu paltarın naxışlaması xüsusi bir texnika ilə həyata keçirilib.
- Sənətkar uzun illərdir ki, taxta üzərində naxışlama ilə məşğuldur.
- Muzeydə qədim dövrlərə aid naxışlama nümunələri sərgilənir.
- Rəssam əsərinin naxışlamasını tamamladı.
Naxışlama sözü həm prosesi, həm də nəticəni ifadə edə bilir. Məsələn, "xalçanın gözəl naxışlaması" deyərkən nəticədən, "xalçanın naxışlanması çox vaxt aldı" deyərkən isə prosesdən danışılır.