Nəcabətli sifəti, Azərbaycan dilində geniş mənada "təmiz və əsil bir nəslə mənsub olan", "soylu", "əsilli", "əsilli-nəsəbli", "adlı-sanlı" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Nəcabətli, sadəcə yüksək sosial təbəqəyə aid olmağı deyil, həm də əxlaqi saflıq, şərəf, nüfuz və tarixi köklərə malik olmağı ifadə edir. Bu, bir ailənin uzun illər boyu qoruyub saxladığı ad, şərəf və nüfuzunun göstəricisidir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "nəcabət" kökü "nəcib" sözündən törəmişdir. "Nəcib" isə ərəb mənşəli olub, "əsilzadə", "soylu", "təmiz qanlı" mənalarını daşıyır. Beləliklə, "nəcabətli" sifəti, bir insanın soyunun, əcdadının, mənşəyinin yüksək olduğunu, onun nəcib bir ailəyə mənsub olduğunu vurğulayır.
Nəcabətli sözünün istifadəsi kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar əldə edə bilir. Məsələn, "Nəcabətli bir ailədən olan o qız, hər zaman özünü həmişə layiqincə aparırdı" cümləsində söz, yüksək mənşəyi və buna uyğun davranışı vurğulayır. Digər bir nümunədə, "Nəcabətli əcdadlarının mirasını qoruyaraq, o, özünü həmişə layiqincə aparırdı" cümləsində isə tarixi mirasın və ənənələrin davam etdirilməsi ön plana çıxır.
Ədəbiyyatda nəcabətli sözü, şəxsin yüksək əxlaqi keyfiyyətlərinə, cəmiyyətdəki mövqeyinə və hörmətinə işarə edərək, obrazın xarakterinin daha dolğun təsvirinə kömək edir. Leylinin İbn-Salama dediyi "İbn-Salam, sən nəcabətlisən, uca ruhlusən" misalında nəcabətlilik, yüksək mənəviyyat, əxlaq və şərəfli həyat tərzi ilə birbaşa əlaqələndirilir. Bu, sadəcə soy nəslinin deyil, həm də mənəviyyatın əsilliyini və təmizliyini qabardır.