Nəzakətlilik (nəzakət + -lilik) - Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edən bir sözdür. Əsasını "nəzakət" sözü təşkil edir və "-lilik" şəkilçisi vasitəsilə sifət halına gətirilir. Bu, nəzakət keyfiyyətinin varlığını və dərəcəsini ifadə edir. Yəni sadəcə nəzakət davranışlarının təzahürü deyil, həm də bu davranışlara meyllilik, onların daxili keyfiyyət kimi mövcudluğu mənasını verir.
Lüğətlərdəki qısa izah "nəzakət, ədəb qaydalarını gözləmə; ədəblilik, tərbiyəlilik, mərifətlilik, incəlik" mənalarını əhatə etsə də, nəzakətliliyin daha geniş aspektrlərini əks etdirmir. Məsələn, nəzakətlilik sadəcə qaydaları yerinə yetirmək deyil, həm də başqalarının hisslərinə, ehtiyaclarına və layiqincə davranmaq üçün öz hərəkətlərini əvvəlcədən düşünməyi, başqalarına hörmət və anlayışla yanaşmağı əhatə edir. Bu, həm sözlərdə, həm də davranışlarda özünü göstərən daxili bir keyfiyyətdir.
Nəzakətlilik, "mərifətlilik" kimi bir az köhnəlmiş sözlə əlaqələndirilərək, sadəcə tərbiyəlilikdən daha geniş məna daşıyır. "Mərifətlilik" insanın daxili kamilliyi, dünyagörüşü və mənəvi zənginliyi ilə əlaqəlidir. Nəzakətlilik isə bu mənəvi zənginliyin ictimai həyatda özünü göstərmə formasıdır. Beləliklə, nəzakətlilik həm xarici davranış qaydalarını (ədəblilik), həm də daxili mənəvi keyfiyyətləri (mərifətlilik) əhatə edən kompleks bir anlayışdır.
Cümlə içərisində istifadəsi:
- Onun nəzakətliliyi hər kəsin hörmətini qazandı.
- Nəzakətlilik ictimai əlaqələrin əlverişli şəkildə qurulmasına kömək edir.
- Uşaqlar kiçik yaşlarından nəzakətlilik tərbiyəsi almalıdırlar.
- Müəllimin nəzakətliliyi şagirdlərin ona hörmət bəsləməsinə səbəb oldu.
- Bu insanın nəzakətliliyi sözlərinə də, hərəkətlərinə də əks olunurdu.
Nəzakətlilik sözünün etimologiyası nəzakət kökünə dayanır. Nəzakət sözünün mənşəyi barədə dəqiq məlumat yoxdur, lakin ədəbiyyatda, sosial həyatda geniş istifadə olunur.