Mərifətlilik (ərəb. مَعرِفَة - mərifət – tanıma, bilmə, dərk etmə + -lilik şəkilçisi) isminə uyğun olaraq, "mərifət sahibi olma" mənasını ifadə edir. Lakin bu tərif qısa və tam olaraq mənanın həcmini əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş izahı belədir: Mərifətlilik, həm biliklərə, həm də əxlaqi dəyərlərə yiyələnmiş olmaq, dərk etmə və anlama qabiliyyətinin yüksək səviyyədə olması, dünyagörüşünün genişliyi və aydınlığı, insani keyfiyyətlərə malik olmağı özündə əks etdirən bir keyfiyyətdir.
Sözün mənasına "qanacaqlılıq, ədəblilik, tərbiyəlilik" əlavə edilməsi, mərifətliliyin sadəcə intellektual səviyyə ilə məhdudlaşmadığını, həm də mənəvi-əxlaqi tərəfinə işarə edir. Mərifətli insan sadəcə biliklərə yiyələnmir, həm də bu biliklərdən öz həyatında və cəmiyyətdə düzgün və ədalətli şəkildə istifadə edir. O, ədəbli, tərbiyəli, hörmətli və mədəni davranış nümunəsi göstərir.
Mərifətlilik müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər. Məsələn:
- "Onun mərifətli danışığı hamını heyran etdi." - Bu cümlədə mərifətlilik, bilgili, aydın və səlis danışığı ifadə edir.
- "Mərifətli insan həmişə həqiqəti axtarır." - Bu cümlədə isə mərifətlilik, həqiqəti axtarmaq, dərk etməyə çalışmaq istəyini və axtarışını ifadə edir.
- "Mərifətli bir cəmiyyət qurmaq üçün səylər göstərməliyik." - Bu cümlədə mərifətlilik, bilikli, mədəni və əxlaqlı bir cəmiyyətin idealını ifadə edir.
Beləliklə, mərifətlilik yalnız intellektual səviyyəni deyil, həm də əxlaqi dəyərləri, mənəvi kamilliyi, ədəbliyi, tərbiyəliliyi və dünyagörüşünün genişliyini özündə birləşdirən mürəkkəb bir anlayışdır.