Nəzəri (sif.) [ər. نظريّ - naẓarī]
1. Əsas məna: Nəzəriyyəyə əsaslanan, nəzəriyyədən irəli gələn, nəzəriyyə ilə əlaqədar olan, nəzəriyyənin prinsiplərinə uyğun qurulmuş və ya tərtib olunmuş. Bu mənada "nəzəri" sözü, praktiki tətbiqindən daha çox, məntiqi düşüncə, sübut və ya model əsasında qurulmuş bir şeyin xüsusiyyətini bildirir. Praktiki təcrübədən çox, abstrakt fikirlərə, konseptual modellərə, tənliklərə və ya riyazi hesablamalara əsaslanan bir yanaşmanı ifadə edir.
2. Genişləndirilmiş məna: "Nəzəri" sözü, elmi tədqiqatlarda, fəlsəfədə və digər akademik sahələrdə geniş istifadə olunur. Praktik tətbiqə yönəlməyən, daha çox ümumi prinsiplərin, qanunların və ya modellərin araşdırılmasına yönəlmiş bir yanaşmanı ifadə edir. Məsələn, "nəzəri fizika", "nəzəri kimya" kimi ifadələr, praktik təcrübəyə əsaslanmaqdan daha çox, riyazi modellər və nəzəriyyələr vasitəsilə təbiət qanunlarını araşdıran sahələri bildirir.
3. Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onun təklifi yalnız nəzəri səviyyədə qaldı; praktikada həyata keçirilmədi.
- Nəzəri bilikləri praktikada tətbiq etmək vacibdir.
- Bu, sadəcə nəzəri bir məsələ deyil, real həyatda ciddi problemlər yaradır.
- Nəzəri araşdırmalar əsasında yeni bir dərman hazırlanmışdır.
- Mühazirədə nəzəri məsələlər ətraflı şəkildə izah edildi.
4. Sinonimlər: Abstrakt, hipotetik, fərzi, konsepsiyal, spekulyativ (bəzi kontekstlərdə). Lakin bu sinonimlərin hamısı "nəzəri" ilə tam sinonim deyil və kontekstdən asılı olaraq istifadə edilməlidir. Məsələn, "spekulyativ" daha çox əsassız fərziyyələrə işarə edir.
5. Antonimləri: Praktik, empirik, tətbiqi.