Nigaranlıq sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sözdür və əsasən narahatlıq, qayğı, həyəcan və ya qorxu hisslərini ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "nigarançılıq" sinonimi kimi göstərilməsi, sözün ifadə etdiyi geniş emosional spektrini tam əks etdirmir. Nigaranlıq, daha çox müəyyən bir hadisə və ya vəziyyətlə bağlı gələcəyə dair qeyri-müəyyənlikdən, təhlükədən və ya istənməyən nəticələrdən qaynaqlanan daxili narahatlıq halını bildirir.
Etimoloji baxımdan, sözün kökü "nigan" felindən törəyir. "Niganmaq" özündə narahatlıq, həyəcan, qorxu və ya çaşqınlıq hisslərini ehtiva edir. "-lıq" əlavəsi isə bu hissi vəziyyəti bildirən isim yaradır. Beləliklə, nigaranlıq sözü, narahatlıq və ya qorxu hissinin davamlı və intensiv halını təsvir edir.
Sözün cümələr içərisində işlənməsinə nəzər salsaq, fərqli kontekstlərdə müxtəlif çalarlar əldə edə biləcəyini görərik:
"Ana övladının gec qayıdışından nigaranlıq keçirirdi." (Bu cümlədə nigaranlıq, valideyn məhəbbətinin və övladının təhlükəsizliyinə bağlı qayğının ifadəsidir.)
"İmtahandan əvvəl şagirdlərdə böyük nigaranlıq hiss olunurdu." (Burada nigaranlıq, qeyri-müəyyənlik və gələcək nəticələrə bağlı qorxu hisslərini bildirir.)
"Siyasi vəziyyətin gərginliyi xalq arasında ciddi nigaranlıq yaratmışdı." (Bu cümlədə nigaranlıq, geniş miqyaslı narahatlıq və qorxu hissini, ictimai narahatlığı əks etdirir.)
Misal olaraq verilən "Şölə xanım və Nisə xanım qayət nigaranlıqla oturublar" cümləsində isə, hər iki xanımın müəyyən bir hadisə və ya vəziyyətdən doğan daxili narahatlıq, qayğı və ya həyəcan içində olduqlarını anlıyırıq. Nigaranlıqlarının səbəbi mətnin davamında açıqlana bilər.
Beləliklə, nigaranlıq, sadəcə narahatlıq deyil, daha dərin və çoxcəhətli bir emosional vəziyyətin təsviridir. Bu sözün mənasını tam anlamaq üçün kontekstin əhəmiyyəti böyükdür.