Nikotin [xüs. is.-dən] Tütün bitkisinin (Nicotiana tabacum və digər Nicotiana növləri) yarpaqlarında, gövdəsində, köklərində və toxumlarında təbii olaraq tapılan, güclü asılılıq yaradan bir alkaloiddir. Kimyəvi formulu C10H14N2 olan bu maddə, zəif əsas xassəli, rəngsiz, yağlı bir mayedir. Havada oksidləşərək qonurlaşır və xarakterik iyə malikdir.
Nikotirin əsas təsiri, mərkəzi sinir sisteminə təsir göstərməsidir. O, nikotinik asetilkolin reseptorlarına bağlanaraq, müxtəlif fiziki və psixoloji təsirlərə səbəb olur. Bu təsirlər arasında əsəb həyəcanı, ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, qan təzyiqinin artması, nəfəs almağın sürətlənməsi, iştahın azalması, diqqətin artması və ya əksinə, diqqətin yayılması, konsentrasiya çətinliyi, yuxusuzluq və əhval dəyişiklikləri yer alır. Yüksək dozada istifadə edildikdə isə, ürək bulanması, qusma, başgicəllənmə, hətta ölümə səbəb ola bilər.
Nikotirin tütün məmulatlarında olması, onun siqaret, nargilə, tütün çeynənən məhsullar və digər tütün məhsullarının asılılıq yaradan xüsusiyyətinin əsas səbəbidir. Dünyada milyonlarla insanın tütün asılılığından əziyyət çəkməsinin əsas səbəbi məhz bu maddənin güclü asılılıq yaradan təsiridir. Nikotirin təsiri beyində dopaminin ifrazına səbəb olur, bu da mükafat mərkəzini aktivləşdirir və xoş hisslər yaradır. Bu xoş hisslər, insanları tütünü təkrar-təkrar istifadə etməyə təşviq edir.
Tibb elmində, nikotin əsaslı müalicəvi preparatlar da mövcuddur. Məsələn, nikotin əvəzedici terapiyası tütün asılılığından azad olmaq üçün istifadə olunur. Lakin bu preparatların istifadəsi yalnız həkim nəzarəti altında olmalıdır, çünki onlar da müəyyən yan təsirlərə səbəb ola bilərlər. "Tütün zəhəri" kimi sadə ifadə, nikotinin təhlükəli və zərərli təsirlərini tam əks etdirmir, çünki bu, həm də güclü bir asılılıq yaradan maddədir.