Nizam (ər. نظامdan) – Qayda, tərtib, üsul, quruluş, təşkilat, düzən, sıra, ardıcıllıq deməkdir. Ərəb dilindən gələn bu söz, "düzenleme, ayarlama, bir araya getirme" mənalarını ifadə edən kökdən törəmişdir. Lüğətlərdə sadəcə "qayda, tərtib, üsul" kimi təqdim edilməsi, onun zəngin məna çalarlarını əks etdirmir.
Nizam sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənə bilər. Məsələn, "ictimai nizam" deyəndə cəmiyyətin qayda-qanunları, sosial strukturu, davranış normaları nəzərdə tutulur. "Daxili nizam" isə fərdin öz həyatında, işində və ya təşkilatda qurduğu düzən, ardıcıllıq və sistematikliyi bildirir. "Hərbi nizam" hərbi qüvvələrin təşkili, idarə olunması və fəaliyyət qaydalarını ifadə edir. "Nizamnamə" kimi birləşmələrdə isə təşkilatın fəaliyyət qaydaları, əsasnaməsi mənasını daşıyır.
Verilən nümunə cümləsində ("Hacı Məcid Əfəndi cümə məscid mədrəsəsinin nizamını pozdu") nizam sözü, məscid mədrəsəsinin qayda-qanunlarını, tədris prosesinin quruluşunu, düzənini ifadə edir. Burada pozulmuş nəinki sadə bir qayda, həmçinin mövcud sistemin bütövlüyüdür.
Qısaca olaraq, nizam sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsasında həmişə qayda, ardıcıllıq, sistematiklik və təşkilatlılıq fikri durur. Bu sözün istifadəsinin dəqiqliyi və effektivliyi isə yazıçı və danışanın dil bacarığından asılıdır.