Novell (İtal. novella): İtalyan sözü olan "novella"nın Azərbaycan dilinə tərcüməsi "qısa hekayə" deməkdir. Lakin bu tərcümə tam mənanı əks etdirmir. "Novell", sadəcə olaraq həcm etibarilə kiçik bir hekayə deyil, müəyyən bədii xüsusiyyətlərə malik olan bir janrdır. Dünya ədəbiyyatında inkişaf etmiş və özünəməxsus quruluş prinsipləri olan bu janr, qısa hekayənin daha spesifik və zəngin bir formasıdır.
Novellanın əsas xüsusiyyətləri bunlardır: nisbətən kiçik həcm; yığcam, dəqiq və mənalı süjet; məhdud sayda personaj; tək bir hadisənin və ya epizodun ətraflı təsviri; güclü və yaddaqalan final; psixoloji detalların və obrazların daxili aləminin təsvirinə diqqət; şifahi xalq ədəbiyyatından təsirlər; realist və ya fantastik elementlərin qarışığı. “Poçt qutusu” kimi bədii formaların xüsusiyyətləri də novellanın əsas elementləri ilə üst-üstə düşür.
Novellanı qısa hekayədən fərqləndirən başlıca cəhət onun süjet quruluşundakı yığcamlıq, təsvirin dəqiqliyi və mənalılıq dərinliyidir. Qısa hekayə müxtəlif hadisələri, mövzuları əhatə edə bilərkən, novellanın əsas diqqət mərkəzində bir mərkəzi hadisə və onun ətrafında formalaşan psixoloji və ya sosial kontekst dayanır.
Novellanın leksik mənası "yeni xəbər", "yeni hekayə" deməkdir. Bu, həm də onun əvvəlki ədəbi əsərlərdən fərqliliyini, yeniliyini vurğulayır. Müxtəlif əsərlərdə novellanın işlənmə üsulu fərqli ola bilər. Məsələn, bir əsərdə psixoloji realizm üstünlük təşkil edə bilər, digərində isə fantastik elementlər daha önəmli rol oynaya bilər. Ancaq hər halda, novellanın quruluş prinsipləri əsasən dəyişməz qalır.
Nümunələr:
- "Onun yazdığı novellalar çox maraqlı və mənalı idi." - Burada "novellalar" sözü müəllifin yazdığı qısa hekayələri ifadə edir.
- "Bu novellanın süjeti çox yığcam və sürətli idi." - Burada "novellanın" sözü əsərin qısa və səlis süjet quruluşuna diqqət çəkir.
- "Ədəbiyyat müəllimi şagirdlərə novellanın əsas xüsusiyyətlərini izah etdi." - Bu cümlədə novellanın bədii xüsusiyyətləri, janr kimi tərifi ön plana keçir.