Odabaşı sözü köhnə Azərbaycan dilində işlənmiş bir termindir və mehmanxana, karvansaray və ya oxşar yerlərdə otaqlara baxan və onların açarlarını saxlayan şəxsi ifadə edir. Müasir dilin lüğətlərində az rast gəlinən bu söz, tarixi kontekstdə qonaqpərvərlik və təhlükəsizlik anlayışlarının ayrılmaz hissəsi kimi mövcud olmuşdur.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "oda" və "başı" komponentlərindən meydana gəldiyini görərik. "Oda" sözünün mənası məlumdur – yaşayış yeri, otaq. "Başı" isə bu kontekstdə "məsul şəxs", "rəhbər", "nəzarətçi" mənasında işlənir. Beləliklə, odabaşı sözü əslində "otaqların başında duran", "otaqlara nəzarət edən" mənasını verir.
Odabaşının vəzifələri yalnız açarları saxlamaqla məhdudlaşmırdı. O, qonaqların yerləşdirilməsini təşkil edir, otaqların təmizliyini və təhlükəsizliyini təmin edir, ehtimal ki, qonaqlarla əlaqəli kiçik məsələləri həll edirdi. Bu mənada, odabaşı müasir mehmanxanalardakı resepsiyonist və ya otelin mühafizəçisi ilə bəzi oxşarlıqlar daşıyırdı, lakin onun vəzifələri daha çox əl işi və birbaşa qonaqlarla ünsiyyət üzərində qurulmuşdu.
Cümlə içində işlənmə nümunələri:
- "Karvansaraya çatdıqda, odabaşı bizi istirahət otağına aparıb yerləşdirdi."
- "Odabaşı açarları saydı və hər otağın vəziyyətini yoxladı."
- "Köhnə şəhərin mehmanxanalarının odabaşları həmişə hörmətlə qarşılanırdı."
Ümumiyyətlə, "odabaşı" sözü Azərbaycan dilinin tarixi leksikasının maraqlı nümunələrindən biridir və tarixi mehmanxana və karvansaray mədəniyyəti haqqında dəyərli məlumat verir.