Onbirlik: Azərbaycan ədəbiyyatında on bir hecalı şeir ölçüsünü ifadə edən termindir. Bu ölçüdə yazılmış şeirlərin hər misrası tam on bir hecadan ibarət olur. Onbirlik, heca vəzninin əsas ölçülərindən biri olaraq, Azərbaycan poeziyasının zəngin və müxtəlif ölçü sistemində mühüm yer tutur. Hece sayının dəqiq müəyyən olunması ilə səciyyələnən onbirlik, poetik ifadənin ritmik təşkilində müəyyən bir ahəng və musiqililik yaradır. Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında geniş istifadə olunsa da, müasir poeziyada da öz tətbiqini tapır.
Etimalogiyası: Sözün özü "on bir" say ədədinə və "-lik" şəkilçisinə əsaslanır. "-lik" şəkilçisi "keyfiyyət, hal, vəziyyət" mənalarını bildirir. Beləliklə, "onbirlik" sözü "on bir hecaya malik olan şeir ölçüsü" mənasını tam əks etdirir.
İstifadəsi: Onbirlik, şeir ölçüsünü təsvir edən zaman istifadə olunur. Məsələn:
- “Şairin əsərləri əsasən onbirlik ölçüsü ilə yazılmışdır.”
- “Onbirlik ölçüsü müəyyən bir musiqiliyə və ahəngə malikdir.”
- “Bu qəzəl onbirlik vəznində yazılmışdır.”
Fərqləndirmə: Onbirlik ölçüsünü digər heca vəznindən (məsələn, onluq, onikilik və s.) fərqləndirmək üçün istifadə olunur. Misraların heca sayının dəqiq müəyyənləşdirilməsi, şeirin ölçüsünün düzgün müəyyən edilməsi üçün vacibdir. Onbirlik, heca sayı əsas götürülərək təyin olunan bir ölçü olduğundan, tərkibindəki hecaların keyfiyyətinə və ya vurğularına görə fərqlənmir. Yalnız heca sayı əsasdır.
Qeyd: Bəzi hallarda, şeirin bədii təsiri üçün bəzi incəliklərə yol verilə bilər. Məsələn, şeirin sonunda və ya digər yerlərində bir hecanın artması və ya azalması mümkündür, lakin əsas ölçü on bir heca olaraq qalır.