Onurğa (latınca: columna vertebralis, ingiliscə: spinal column, vertebral column; rusca: позвоночник) termini anatomiyada onurğa sütununu, yəni bədənin arxa hissəsində yerləşən və bir-birinə bağlanmış sümüklərdən (fəqərələr) ibarət olan, başı, gövdəni və quyruğu dəstəkləyən, həmçinin onurğa beyni üçün qoruyucu kanal yaradan dayaq sistemini ifadə edir. Bu sütun müxtəlif heyvan növlərində quruluş və uzunluqca fərqlənsə də, əsas funksiyası bütün onurğalılarda eyni qalır: skeletin əsasını təşkil edərək, bədənin dik vəziyyətdə durmasını, hərəkət etməsini təmin etmək və onurğa beynini qorumaq.
Onurğa sözünün mənşəyi Azərbaycan dilinin kökü olan qədim türk dillərinə gedib çıxır. “Onur” sözü ilə bağlıdır və “möhkəmlik”, “dayanıqlıq”, “sərtlik” mənalarını ifadə edir. Beləliklə, “onurğa” sözünün əslində “möhkəm dayaq” mənasını verdiyi düşünülə bilər. Bu məna, onurğa sütununun bədənimiz üçün ifa etdiyi əsas funksiya ilə tam uyğun gəlir.
Onurğa sözü müxtəlif cümlələrdə fərqli kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn:
- “Ağrı onurğasının aşağı hissəsində hiss olunurdu.” (Anatomik yerin göstərilməsi)
- “Qəza nəticəsində onurğası sınıq almışdı.” (Yaralanma və travma ilə bağlı)
- “Onurğanın sağlamlığına diqqət etmək vacibdir.” (Sağlamlıqla bağlı tövsiyə)
- “Onurğa beyni travması ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.” (Onurğa beyni ilə əlaqəli)
Lüğətdə verildiyi kimi, “onurğa beyni” termini onurğa kanalında yerləşən və sinir sisteminin əsas hissəsini təşkil edən, bədənin hərəkət və duyğu funksiyalarını idarə edən, beyindən bədənin digər hissələrinə sinir impulslarını ötürən bir quruluşdur. “Haram ilik” termini isə onurğa beyninin köhnə, daha az istifadə olunan sinonimidir.