Oyanmaq fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "yuxudan ayılmaq, gözlərini açmaq"dan daha geniş və çoxşaxəlidir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün bütün imkanlarını əhatə etmir. Əslində, "oynamaq" feli, fəal və passiv mənalarda, müxtəlif kontekstlərdə istifadə oluna bilər.
Birincisi, ən geniş yayılmış mənası həqiqətən də yuxudan ayılmaqdır. Bu, fiziki bir prosesdir və insanın yuxu halından çıxıb, şüurlu həyatına qayıtmasını ifadə edir. Misal: "Səhər tezdən oyanıb, işə getdi." burada oynamaq fiziki yuxudan ayılma prosesini ifadə edir. Lakin, sözün mənası burada dayanmır.
İkincisi, "oynamaq" şüurlu və ya qeyri-şüurlu bir haldan ayıq vəziyyətə keçməyi də bildirə bilər. Məsələn, uzun müddət davam edən bir xəstəlikdən sonra oyanmaq, uzun sürən bir dərin düşüncədən sonra oyanmaq və ya uzun müddət davam edən bir apatiyadan sonra oyanmaq. Bu mənada oyanmaq, passiv bir proses olaraq təsvir oluna bilər. Misal: "Uzun xəstəlikdən sonra nəhayət oyanmışdı." burada oynamaq, şüurlu həyata qayıdışı bildirir.
Üçüncüsü, "oynamaq" bir hadisəyə, vəziyyətə diqqətin yönəlməsini də ifadə edə bilər. Mətndəki nümunədə olduğu kimi "Sübh tezdən yuxudan oyanan kimi eşitdim..." deyimi, yalnız yuxudan ayılmanı deyil, həm də ətrafdakı səslərə diqqətin yönəlməsini ifadə edir. Bu mənada, oyanmaq bir növ "fərqində olmaq", "bilincə çatmaq" mənasını da daşıyır.
Dördüncüsü, "oynamaq" fəaliyyətin başlanmasını, hərəkətə keçməyi də ifadə edə bilər. Məsələn, "iqtisadiyyat oyanmaqdadır" deyimi iqtisadiyyatın stazdan çıxıb inkişaf etməyə başladığını bildirir. Bu halda oyanmaq metaforik mənada işlənir.
Etimoloji baxımdan, "oynamaq" felinin kökü türk dillərinə məxsusdur. "Oyanmaq" sözünün kökünün "oy" morfemindən gəldiyi güman edilir. Bu morfem hərəkət, canlanma mənasını verir.
Beləliklə, "oynamaq" felinin mənasını sadəcə "yuxudan ayılmaq" kimi məhdudlaşdırmaq düzgün deyildir. Sözün kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənaları və işlənmə formaları var.