Ölçüyəgəlməzlik sözü, əsasən, bir kəmiyyətin və ya keyfiyyətin heç bir mövcud ölçü vahidi ilə dəqiq ölçülə bilməməsini ifadə edir. Bu, həm fiziki, həm də metaforik mənalarda işlənə bilər. Fiziki mənada, misal üçün, kainatın sonsuzluğu, okeanın dərinliyi və ya atom altı hissəciklərin ölçüləri "ölçüyəgəlməzlik" anlayışı ilə ifadə oluna bilər. Bu hallarda, mövcud texnologiyalarımız və ya anlayışlarımız həmin kəmiyyətləri dəqiq ölçməyə imkan vermir.
Metaforik mənada isə "ölçüyəgəlməzlik", bir hissin, duyğunun və ya hadisənin şiddətinin o qədər böyük olmasıdır ki, onu kəmiyyət baxımından ifadə etmək mümkün deyil. Məsələn, "Ana sevgisi ölçüyəgəlməzdir" cümləsində "ölçüyəgəlməzlik", sevginin şiddətini və dərinliyini ifadə edir. Bu mənada, "ölçüyəgəlməzlik" "sonsuzluq", "sərhədsizlik", "mütləqlik" və ya "dərk olunmazlıq" kimi anlayışlarla sinonim ola bilər. Həmçinin, "ölçüyəgəlməz böyüklük", "ölçüyəgəlməz sərvət" kimi ifadələrdə də kəmiyyətin çoxluğunu vurğulamaq üçün işlənir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "ölçü" və "gəlməzlik" sözlərinin birləşməsindən meydana gəldiyini görürük. "Ölçü" - kəmiyyətin müəyyən edilməsi üçün istifadə olunan vahid, "gəlməzlik" isə bir şeyin mümkün olmaması, əldə edilə bilməməsi deməkdir. Beləliklə, "ölçüyəgəlməzlik", bir kəmiyyətin ölçü ilə müəyyən edilə bilməməsi və ya bu müəyyən edilmənin mümkün olmaması deməkdir.
Fərqli cümlələrdə istifadəsi nümunələri:
- Kainatın ölçüyəgəlməz genişliyi insanı heyrətləndirir.
- Onun riyazi qabiliyyəti ölçüyəgəlməz idi.
- Xalqın onun uğurlarına sevinci ölçüyəgəlməz idi.
- Vətən sevgisi ölçüyəgəlməz bir hissdir.
- O, ölçüyəgəlməz bir sərvətə sahib idi.