Ölmə-diril zərfi, əsasən şifahi nitqdə işlənən, hərəkətin və ya hadisənin çətinliklə, əziyyətlə, zorla-güclə, zillətlə, böyük çətinliklə baş verməsini bildirən bir söz birləşməsidir. Lüğətlərdəki "gücbəla ilə" tərifi onun mənasını qismən əhatə etsə də, tam mənzərəni vermir. Çünki "ölmə-diril" sadəcə fiziki güc tələb edən bir işi deyil, həm də mənəvi cəhətdən sınaq tələb edən, insanı həddən artıq yorub tükəndirən, hətta ölüm təhlükəsi ilə üzləşdirə biləcək bir vəziyyəti ifadə edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "ölmək" və "dirilmək" fellərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görürük. Bu, hadısənin insanı sanki ölümə aparıb yenidən həyata döndərməsi kimi bir məcazi məna daşıyır. Yəni hadisə o qədər çətin və ağır olur ki, insan özünü ölən kimi hiss edir, ancaq sonradan gücü yetdiyi qədər mübarizə apararaq o vəziyyətdən çıxır.
Misal üçün, verilən cümlədə "Payızı və qışı ölmə-diril başa vurmuş kəndlilər yazın gəlməsini gözləyirdilər" deyə bilərik. Bu cümlədə "ölmə-diril" sözü kəndlilərin çətin, soyuq və acınacaqlı payız-qış aylarını necə çətinliklə keçirdiyini vurğulayır. Onlar sanki ölümün ağzından qurtulmuş, zorla-güclə yaşamağa davam etmişdilər.
Digər nümunələr: "Ölmə-diril ev tikdilər", "Ölmə-diril imtahanı verib universitetə daxil oldu", "Ölmə-diril bu işi başa çatdırdı". Bu cümlələrdə də "ölmə-diril" sözü hərəkətin çətinliyini, əziyyətliliyini və yoruculuğunu ifadə edir. Hərəkət o qədər çətin və ağır olur ki, sanki insan ölməkdən dönərək onu başa çatdırır.
Qısacası, "ölmə-diril" sözü, sadəcə "çətinliklə" mənasını verməklə kifayətlənməyən, həm də hadisənin insanı fiziki və mənəvi olaraq sınaqdan keçirdiyini, həddən artıq yorğunluq və tükənməyə səbəb olduğunu vurğulayan çox ifadəli və rəngarəng bir zərf birləşməsidir.