Ölüb-dirilmə sözü "ölüb-dirilmək" felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə qısa şəkildə izah olunmasına baxmayaraq, mənası daha geniş və çoxşaxəlidir. Əsas mənası, bir varlığın ölümü və sonrasında həyata qayıtması deməkdir. Ancaq bu, yalnız fiziki ölüm və diriliyi deyil, həm də simvolik, metaforik mənaları da özündə ehtiva edir.
Etimoloji baxımdan, söz iki hissədən ibarətdir: "ölüb" – ölüm feli artıq formada, "dirilmə" – diriltmək felindən törəmiş isimdir. Bu, həm də prosesin iki mərhələsini göstərir: əvvəl ölüm, sonra diriliş. "Ölüb-dirilmə" sözü dəqiq və qısa bir formada bu iki əks prosesin bir-birini əvəz etməsini ifadə edir.
Məna çalarları: "Ölüb-dirilmə" sözü müxtəlif kontekstlərdə müxtəlif mənalar daşıya bilər:
- Dini mənada: Xristianlıqda İsanın ölümü və dirilişi "ölüb-dirilmə"nin ən önəmli nümunəsidir. Bu, həm də ruhun ölümdən sonra əbədi həyata qovuşması mənasını daşıyır.
- Ədəbi mənada: Ədəbiyyatda "ölüb-dirilmə" bir obrazın, ideyanın və ya bir hadisənin yenidən canlanması, təzədən yaranması kimi istifadə oluna bilər. Məsələn, "romanın əvvəlki həyəcanı ölüb-dirilmə ilə yenidən canlandı".
- Simvolik mənada: Bir şeyin yenidən canlanması, güclənməsi, özündən çıxması, təzə həyata başlaması da "ölüb-dirilmə" ilə ifadə oluna bilər. Məsələn, "iqtisadiyyat böhrandan sonra ölüb-dirilmə yaşayıb".
- Metaforik mənada: Bir insanın həyatında baş verən kəskin dəyişikliklər, ruhi yenilənmə və ya ağır bir xəstəlikdən sağalması da "ölüb-dirilmə" kimi təsvir edilə bilər.
Cümlə nümunələri:
- İsanın ölüb-dirilməsi xristianlığın əsasını təşkil edir.
- Qəhrəmanın ölüb-dirilməsi əsərin əsas süjet xəttini təşkil edir.
- Şirkət böhrandan sonra ölüb-dirilmə yaşayaraq yenidən inkişaf etməyə başladı.
- Onun ruhu ölüb-dirilmə ilə yenidən canlandı.
Beləliklə, "ölüb-dirilmə" sözünün mənası yalnız sözün ədəbi mənası ilə məhdudlaşmır, həm də kontekstdən asılı olaraq müxtəlif məna çalarları daşıyır və bu, sözün ifadə imkanlarını genişləndirir.