Ölüş sözü Azərbaycan dilində ölüm hadisəsini, ölüm anını və ya ölüm prosesini bildirən bir sözdür. Lüğətlərdə sadəcə "ölüm" kimi verilsə də, "ölüm" sözündən daha çox emosiyalı və bədii bir ifadədir. "Ölüm" daha çox faktı, gerçəkliyi bildirirkən, "ölüş" sözü ölümün gedişatını, onun insanı sarsıdıcı, həyəcanlı və ya ağrılı tərəfini vurğulayır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "öl" fel kökünə "-üş" şəkilçisinin artırılması ilə meydana gəldiyini görərik. "-üş" şəkilçisi prosesi, hərəkəti, vəziyyəti ifadə edir. Beləliklə, "ölüş" sözü "ölmə prosesi" mənasını verir. Ancaq bu proses yalnız fiziki ölüm prosesi deyil, həm də metaforik mənada istifadə oluna bilər. Məsələn, bir şeyin "ölüşü" deyərkən onun tənəzzülə uğramasını, fəaliyyətini itirməsini ifadə edə bilərik.
Nümunə cümlələrdə istifadəsinə baxaq:
- "Xəstə olsam, Əsli gəlməz üstümə; Qərib-qərib ölüşümə nə dersiz?" - Bu misrada "ölüş" sözü şairin tək və kədərli bir halda öləcəyindən narahatlığını ifadə edir. "Qərib-qərib" ifadəsi ilə birlikdə "ölüş"ün yalnız fiziki deyil, həm də ruhi tərəfini vurğulayır.
- "Şəhərin ölüşü gözlənilməz idi." - Bu cümlədə "ölüş" sözü şəhərin tənəzzülə uğramasını, canlanmasının qırılmasını, inkişafının durmasını bildirir. Burada fiziki ölüm yox, məcazi anlamda bir tənəzzül, sonlanma ifadə edilir.
- "Köhnə ənənələrin ölüşü yeni dəyərlərin yaranmasına səbəb oldu." - Bu cümlədə də "ölüş" sözü tarixi bir hadisənin, bir sistemin aradan qalxmasını, əvəz olunmasını ifadə edir.
Yekun olaraq, "ölüş" sözü sadəcə "ölüm" sözünün sinonimi deyil. O, daha çox emosiyalı, bədii bir ifadədir və həm fiziki ölüm anını, həm də məcazi mənada bir şeyin tənəzzülünü, sonlanmasını bildirə bilir. Kontekstə görə mənası dəyişsə də, hər zaman bir sonlanma, bir bitiş hissi ehtiva edir.